الحمد لله رب العالمين، الذي شرف أهل العلم ورفع منزلتهم على سائر الخلق، والصلاة والسلام على رسوله محمد ، الذي لم يُورِّث دينارًا ولا درهمًا، وإنما وَرَّث العلم، فمن أخذه فقد أخذ حظًّا وافرًا، ومن حُرِمه فهو المحروم، وعلى آله وأصحابه و من تبعهم بإحسان إلى يوم الدين.

أما بعد:
قبل از همه بايد از اهميت فقه ودانش دینی در زندگی مسلمان حرف بزنيم واين سوال را مطرح كنيم كه فقه اسلامی، دانش وآگاهی دینی در زندگی فردی واجتماعی مسلمانان چی اهمیت دارد؟

جواب این سوال ضروری وحیاتی است مثلا آیا متوجه کسی شده اي که اراده وقصد سفر را به یک شهر ویا کشور دیگر دارد، لیکن قبل از آغاز سفر کتاب رهنما را میگیرد وراجع به مکان ویا کشور مورد نظرش که قصد رفتن را به آنجا دارد، وبرای اولین بار آنجا سفر میکند،کتاب رهنما را گرفته باشد وبه زمین بماند، واز آن استفاده نكند، وسفرش را بدون داشتن رهنما وآگاهی لازم آغاز کند، چه فکر میکنید، كه آیا در یافتن راه وتحقق اهداف سفر خود دچار مشکلات وسردرگمی نمی شود؟ جواب قطعا اين است كه میشود.

وبه همین اندازه بلکه بیشتر وزیاد تر از آن انسان به رهنمود هاي الهی ومنهج اسلامی احتیاج دارد، زيرا احکام وتعالیم اسلام رهنمای آسماني است برای همه بشر الله متعال فرموده است: “قد جاءكم من الله نور وكتاب مبين ، يهدي به الله من اتبع رضوانه سبل السلام، ويخرجكم من الظلمات الي النور باذنه ويهديهم الي صراط مستقيم”.

از جانب الله متعال نور وروشني وهدايت ورهنمايي وكتاب واضح وآشكارا براي شما فرستاده شده كه توسط آن كساني را هدايت به راه نيكي وراست مي نمايد كه تعاليم آسماني را قبول كرده ورضايت او تعالى را بدست آورده وبراي خوشنودي اش عبادت وتلاش كرده ، واگر شما چنین کنید شما را از تاريكي جهل وشرك به روشني ونور اسلام سوق ميدهد وبراه راست كه همانا راه بهشت برين است ميرساند.

يقينا صحابه كرام وبعد از آنها علمای امت این دلیل ارشادی ورهنمای دینی را نشاندهي كردند، توضیح دادند وشرح نمودند، واين همه احكام وآداب ورهنمايي ها را از قرآن کریم وسنت رسول الله صلى الله عليه وسلم استنباط نمودند، ودرکتب نوشته وجمع آوری و تدوین نمودند، که امروز بنام فقه اسلامی شهرت دارد.

در اين شكي نيست كه فقه اسلامی نقش بارز وعمده وسازنده را در زندگی هر فرد مسلمان دارد ، چه در جنبه های شخصی وفردی باشد ، ویا گروهی واجتماعی، واز طريق همين فقه اسلامي حلال وحرام را می فهمد، از حرام خوري پرهیز میکند، وبه حلال التزام میداشته باشد ودرهمه امور اجتماعی ویا شخصی خود رهنمودهای الهی را مراعات مي نمايد، وقتیکه فرد مسلمان امور دین خود را به درستی بفهمد، واجبات خود بداند وبه آن عمل کند، واز حقوق خود دفاع نمايد همه اعمالش را مطابق شريعت الله متعال انجام می دهد، واز مخالفت امر وفرامين او تعالى اجتناب مي ورزد ، وبه زندگی حاضر دنیایی خود خوش وراضی میباشد، وبه آخرت خود هم مطمئن ميباشد، به اين دليل رسول الله صلى الله عليه وسلم فرموده است: “من يرد الله به خيرا يفقه في الدين”، به هركه الله متعال اراده خير كرده باشد، وي را عالم دين مي گرداند ودانش ديني نصيب مي فرمايد.

جامعه اسلامي ما نيازمند انسانهاي آگاه از شريعت است، در بسیاری از تحقیقات واحصائيه ها تاكيد شده كه دين داران هوشيار وفهميده وباعلم ودانش خوشبخت ترين مردم اند، كم ترين ترس واضطراب دارند، وازهمه جنايات وجرائم ومخالفتهاي اخلاقي مشاكل انفرادي واجتماعي پاک اند.

هیچ کسی گمان ندارد که فهم دین تنها در امور طهارت ونماز وروزه وعبادات منحصر است بلکه بعض مسائل فقه در دين مؤكدتر است ودانستنش بر فرد مسلمان واجب است نظر به كسب وكاري كه ميكند، ويا نشاط وفعاليت هاي كه انجام مي دهد، ويا مسئوليت هاي را كه بدوش گرفته است ، مثلا یک تاجر باید حلال وحرام را در تجارت وبزنس بفهمد كه در حرام واقع نشود، ویک طبيب وداكتر طب از اخلاقيات وآداب وظيفه طبي خود آگاهي ديني كامل داشته باشد كه نه خودش متضرر ونه هم كسي را متضرر بسازد.

یک مامور دفتر باید واجبات خود دربرابر مراجعین وهموطنان در روشني دين مبين اسلام بفهمد، وبه آن عمل کند ، اگر نداند ونه فهمد كه چگونه عمل کند، در اين حالت در ظلم وحق تلفي واقع ميشود…واگر اخلاقيات وآداب وظيفه اش را بدرستي بداند يقينا مصدر خدمت ميشود وآن مصداق حديث رسول الله صلى الله عليه وسلم است كه فرموده است: “من كان في حاجة أخيه كان الله في حاجته”، هر كه درحل مشكل برادر مسلمان خود ومردم بكوشد، الله متعال مشكلات خود اين فرد را حل ميكند، وبر طرف مي سازد.

مثلا داكتر طب بايد در وظيفه تداوي مريضان مخلص وناصح امين باشد، واسرار مريض را امانت بداند وافشاء نكند، وشاگرد ومحصل باید آداب واحکام آموختن علم را بداند وبا استاد ومربی خود برخورد ومعامله نیک داشته باشد، همچنان با همصنفی های خود خوش برخورد ونیکو کار ومتعاون درخیر باشد، پیامبر اسلام محمد رسول الله صلى الله عليه وسلم می فر ماید: “تعلموا العلم وتعلموا للعلم السكينة والوقار، وتواضعوا لمن تتعلمون منه”، علم را بياموزيد، وآداب آن را ياد بگیريد كه عبارت از با وقار بودن ، ومتواضع بودن دربرابر کسانی که از آنها علم مي آموزيد.

اگر هر مسلمان از دین آگاه وباخبر شود وموافق شريعت الهي رفتار كند، حق خالق خود را بفهمد وبه آن عمل کند وحق مردم بداند و مراعات نمايد، در اين حالت بدون شك همه در خوشی وسعادت زندگی میکند درغیر آن اگر هر کس از حق الله روگردان شود ودرحق مردم تجاوز کند، همه پریشان بوده وزندگی جنجالی وپرمشقت می داشته باشند، الله متعال مي فر مايد: “ومن أعرض عن ذكري فإن له معيشة ضنكا ونحشره يوم القيامة أعمى ، قال رب لم حشرتني أعمى وقد كنت بصيرا، قال كذلك أتتك آياتي فنسيتها وكذلك اليوم تنسى”.

هركسيكه از ذكر الله روگردان شود، زندگی سخت وپر مشقتی نصیبش میگردد، ودر روز قیامت نا بینا زنده می شود، می پرسد که، یا الله من خو دردنیا بینا بودم چرا نابینا خلقم کردی؟ الله متعال می فرماید که برای تو رهنمای فرستادم وتو از آن روگردانیدی ، وامروز ترا فراموش میکنم.

لله الحمد فقه اسلامی شامل مجالات مختلف شؤون زندگی فردی واجتماعی است مثلا نظام عقوبات وجزا، حافظ امنیت عمومی درمجتمع است، وضامن رعایت وپاسداری حقوق همه افراد مجتمع میباشد، ودست متجاوز وظالم را کوتاه میکند، ومانع شر وفساد می گردد نیز در فقه شیوه معامله وصحبت ومناقشه ومجادله بیان شده، که یک فرد مسلمان چگونه برخورد و رفتار داشته باشد، وآنرا عملی کند، واز اینکه در مشکلات بیفتد جلو گیری کند.

همچنان در فقه اساسيات وقواعد اداره بیان شده است که حاکم وقاضی وعضو پارلمان وسیاستمدار چگونه رفتار داشته باشند با افراد جامعه وچگونه حکم شریعت را بالای همه یکسان تطبیق کنند ، بدون تبعیض این چنین یک مسلمان به فقه معلوماتی ورهنمایی احتیاج دارد تا زندگی دنیوی واخروی خود را مطابق آن تنظیم کند که هم کامیاب دنیا باشد وهم درآخرت واین ورهنمايی موجود است وبدسترس همه است درصورتیکه بخواهد که احکام حلال وحرام را بداند وبه مصادر ومؤلفات علماء وفقهاء مراجعه نمايد، واز اهل علم ومعرفت ودانشمندان دين سوال کند، خصوصا از عالمیکه متصف به حسن سیرت وتقوی وعلم وعمل باشد بپرسد.

الله متعال در قرآن كريم مي فرمايد: “فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ”(سوره النحل: 43).
از علماء سوال كنيد و بپرسيد احكام دين خود را اگر نمي دانيد.

الله متعال علم نافع و عمل صالح نصيب مان كند و أين تلاش هاي ديني را قبول بدارد و ما را شرف دوام و استمراريت در اين راستا ببخشد.

فضل الله ممتاز