استخاره چیست و چگونه صورت میگیرد؟

استخاره یعنی طلب خیر کردن، و هر کس قصد انجام کار مهمی نمود، مستحب است در مورد آن از خداوند متعال طلب خیر (استخاره) کند، و همانطور که مگویند: ” ما خاب من استخار و ما ندم من استشار “، یعنی: “کسی که استخاره میکند زیان نمیبیند و کسی که مشورت میکند پشیمان نمیشود”.

و در چگونگی و فضل استخاره در حدیث صحیح از جابر ابن عبدالله روایت شده است که گفت: “پیامبر صلی الله علیه و سلم استخاره در تمام کارها را مانند سوره‌ای از قرآن به ما یاد می‌داد و می‌فرمود: “هرگاه کسی از شما خواست کار مهمی را انجام دهد دو رکعت نماز غیر فرض بخواند؛ سپس بگوید : (اللهم إنی أستخیرک بعلمک و أستقدرک بقدرتک، وأسألک من فضلک العظیم. فإنک تقدر و لا أقدر، و تعلم و لا أعلم و أنت علام الغیوب، اللهم إن کنت تعلم أن هذا الأمر خیر لی فی دینی و معاشی و عاقبة أمری – أو قال فی عاجل أمری و آجله – فاقدره لی و یسره لی ثم بارک لی فیه، وإن کنت تعلم أن هذا الأمر شر لی فی دینی ومعاشی وعاقبة أمری – أو قال : فی عاجل أمری و آجله – فاصرفه عنی و اصرفنی عنه، و اقدر لی الخیر حیث کان ثم رَضِّنی به” و یسمی حاجته) (روایت بخاری 6382/183/11)

یعنی: “خداوندا! به سبب علمت از تو طلب خیر می‌کنم و به سبب قدرتت از تو طلب قدرت می‌کنم و از فضل عظیم تو می‌خواهم، چون تو توانایی و من ناتوانم، وتو می‌دانی و من نمی‌دانم، و تو بسیار دانای غیبی، خداوندا اگر می‌دانی که این کار … برای دین، دنیا و عاقبت کارم – یا فرمود برای حال یا آینده‌ام – خیراست آنرا برای من مقدر و آسان گردان و سپس در آن برکت بیانداز، و اگر می‌دانی که این کار … به مصلحت دین، دنیا و عاقبت کارم – یا فرمود برای حال یا آینده‌ام – نیست، آنرا از من دور کن و مرا از آن منصرف نما و خیر را هر جا که هست برایم مقدر فرما و مرا از آن خشنود نما”، سپس حاجتش را (در بین نقطه چین ذکر شده) بیان کند.

اما در مورد قبولی و نتیجه استخاره، چند حالت ممکن است برای او رخ دهد:
1- اگر آن مسئله برایش خوب باشد، قلبش برای انجام آن منشرح میشود و میل پیدا میکند، پس آنرا انجام میدهد، و این نظر جمهور اهل علم میباشد.

2- اگر آن مسئله برایش بد باشد، قلبش برای انجام آن منقبض میشود و نفرت و یا کراهت پیدا میکند، پس آنرا ترک میکند، و این نظر جمهور اهل علم میباشد.
3- بعضی از علماء نظرشان بر اینست که پس از استخاره ضروری نیست که برای انجام آن مسئله قلبش منشرح و یا منقبض شود، و فقط کارش را ادامه میدهد اگر برایش خیر باشد ادامه پیدا میکند و اگر برایش شر باشد از آن منصرف کرده خواهد شد، ولی این قول چندان قوی نیست و نظر جمهور اهل علم در مورد نتیجه استخاره که ذکر شد قویتر و راجحتر میباشد.

4- از شروط قبولی استخاره این نیست که حتما باید خوابی در مورد انجام و یا ترک مسئله ای را ببیند، ولی احتمال دارد که کسی خوابی نیز پس از استخاره ببیند که تعبیرش بیانگر انجام و یا ترک آن مسئله باشد، ولی تعبیر آن خواب را باید از معبرین خواب برسید تا مفهوم آنرا برایش بازگو کنند.

5- اگر حالت انقباض و یا انبساط قلب برایش رخ ندهد، استخاره را تکرار میکند، ولی حد اکثر سه بار استخاره را انجام دهد، زیرا بیشتر از آن حالت وسواس به او رخ میدهد، و این سه بار تکرار کردن در حدیث پیامبر صلی الله علیه و سلم وارد نشده است ولی عبدالله ابن زبیر رضی الله عنه آنرا انجام داده است، ولی بهر حال سعی کند استخاره را در اوقات استجابت دعا انجام دهد مثلا سحرگاه، ما بین اذان و اقامه در مسجد و غیره، زیرا استخاره نوعی دعا میباشد و در این اوقات دعا بیشتر اجابت میشوند.

6- اگر باز هم برایش انجام و یا ترک آن مسئله اثری در قلبش ندید، پس آن کار را ترک میکند و یا انجام میدهد و اگر برایش خیر باشد کار برایش آسانتر میشود و ادامه پیدا میکند، و اگر خیر نباشد با موانعی روبرو میشود و از آن منصرف کرده میشود، ولی بهتر است که مسئله اش را با اهل علم و حکمت و دلسوز مشورت کند تا او را بهتر راهنمایی کنند، زیرا همانطور که میگویند: “ما خاب من استخار و ما ندم من استشار”، یعنی: “کسی که استخاره میکند زیان نمیبیند و کسی که مشورت میکند پشیمان نمیشود”.
توضیح:

برای نتیجه استخاره خواب ضرور نیست، امام نووی رحمه الله می گوید: “بعد از استخاره باید بدانچه ‌که دلش بر آن قرار می‌گیرد عمل‌ کند، نه بدانچه قبلا پیش از استخاره مورد نظر و آرزویش بوده و لذا دلش بر آن قرار می‌گیرد. استخاره ‌کننده اصولا اختیار خود را به خداوند وا می‌گذارد و اختیار خویش را رها می‌سازد تا خداوند او را به راه نیک هدایت نماید والا نمی‌تواند در طلب خیر از خدا و تبری از علم و قدرت خویش و نسبت دادن آن به خداوند، صادق و راستین باشد. اگر راست می‌گوید، بعد از استخاره روا نیست به تلاش و کوشش و انتخاب خویش متکی باشد. (‌بلکه خواست خود را بدانچه ‌که خداوند دل او را، برایش منشرح می‌سازد موکول نماید)‌. -‌و دلش بهر جهت متمایل شد، بدان عمل‌ کند و بر خداوند متوکل باشد.” (فقه السنه سید سابق)
والله اعلم