غرونه او ارتفاعات

غرونه

غرونه هغه وخت جوړېږي، چې د ځمکې لويې ټوټې له يو بل سره ټکر وکړي. په دې وخت کې قشر پورته ګونځه کوي او پر پلېټ فشار راوړي، چې د غرونو لړۍ جوړه کړي. د غرونو د لرغونو لړيو ډبرې ۳.۵ میليونه کاله پخوانۍ دي. هغو ډبرو چې دا غرونه جوړ کړي دي، يو وخت د ځمکې لاندې ژورې منډل شوې وې. کله چې د هند برصغير او اروپايي آسيايي پلېټونه ۲۴ بيليونه کاله وړاندې سره ټکر شول، د نړۍ د تر ټولو لوړو غرونو لړۍ رامنځته شوه، چې د هماليا غرونه دي.

غرونه پنځه ډوله دي، چې هر يو ډول يې د جوړېدو د ميتود پر بنسټ په لاندې توګه نومول شوی دی:

  1. د ګونځې په پایله کې رامنځته شوي غرونه: دا ډول غرونه هغه وخت جوړېږي، چې د ځمکې پلېټونه سره ټکر وکړي او د قشر هغه برخه چې ټکر په کې رامنځته کېږي، د قات او ګونځې په پايله کې پورته کړوپ شي. دا د هغه لوړ فشار له کبله رامنځته کېږي، چې د ډبرو طبقه د ماتېدو پر ځای قات ته اړ کوي.
  2. له ماتېدو څه رامنځته شوي غرونه: دا غرونه د ځمکې د قشر د چاودې له بې ځايه کېدو څخه رامنځته کېږي، چې د پلېټونو د بې ځايه کېدو او يا ډوبېدو لامل ګرځي. دا د سره ـ ورغلو پلېټونو د پورته کېدو لامل ګرځي، چې په پایله کې يې بلاک ته ورته يو غر راپورته کوي.
  3. ګنپت وزمه غر: دا غرونه هغه وخت رامنځته کېږي، چې د مګما طبقه پر قشر فشار واچوي؛ خو د ځمکې سطحې ته لار پيدا نه کړي. د مګما د فشار په پایله کې ډبرينه طبقه د يو ګنپت وزمه غونډۍ په بڼه پورته راوځي او بالاخره د ډبرو په څېر کلکېږي.
  4. ولکانیک غرونه: دا غرونه هغه وخت رامنځته کېږي، چې مګما د ځمکې د قشر له يوې کمزورې نقطې څخه بهر راووځي، د پېښې شاوخوا غونډۍ جوړوي او بيا د غره په بڼه کلکېږي. ۲ شکل يو ولکانيک غر ښيي.
  5. د تخريب له کبله رامنځته شوی غر: دا غرونه هغه وخت رامنځته کېږي، چې له کنګل څخه روانې اوبه، باد، طوفان او يا يخ ځمکه وکيندي او غره او يا تپې ته ورته جوړښت رامنځته کړي.

ارتفاعات

ارتفاعات هغه غرونه دي، چې سر يې هوار او پراخه او رېونده څنګ ولري. دا غرونه د بېلابېلو ټېکټونيکي قواوو له کبله رامنځته کېږي. ارتفاعات د هغې مګما له کبله رامنځته کېږي، چې مخ پورته د ځمکې د سطحې پر لور قوه واردوي؛ خو د ځمکې سطحې ته لار نشي پیدا کولای. نو له دې کبله د ځمکې يوه پراخه هواره ساحه مخ پورته ټېله کوي. ټکر کوونکي پلېټونه هم ارتفاعات رامنځته کوي. غرونه تل د ټکر کوونکو پلېټونو څنګ ته رامنځته کېږي؛ خو ارتفاعات د ټکر له منبع څخه لږ لرې رامنځته کېږي. د ارتفاعاتو د رامنځته کېدو نور اسباب د نورو تخريباتو تر څنګ د کنګل له خوا رامنځته شوي تخريبات دي. ښايي د ځمکې قشر په ځينو ځانګړو سيمو کې د کنګل له خوا رامنځته شويو تخريباتو له کبله کمزوری شي او ځمکې د راپورته کېدو لپاره لار هواره کړي، لکه چې په درېيم شکل کې يې ګورئ. کوچنيو ارتفاعاتو ته د میساس Mesas  [نېغه غونډۍ، چې سر یې هوار وي] او بوټس Buttes [هغه غونډۍ، چې سره يې هوار وي] وايي.

Atomic Habits
د ښوونکي لارښود کتابونه

Editorial Team

د واسع ویب د لیکوالۍ او خپرونکي ټیم لخوا. که مطالب مو خوښ شوي وي، له نورو سره یې هم شریکه کړئ. تاسو هم کولی شئ خپلې لیکنې د خپرولو لپاره موږ ته راولېږئ. #مننه_چې_یاستئ

خپل نظر مو دلته ولیکئ

Atomic Habits
Back to top button
واسع ویب