مسلمان ساینس پوهان
د نړۍ روان حالت ته په کتلو سره داسلامي امت او اسلامي نړۍ د ځوړتيا يو عمده لامل دمدني پياوړتيا د وسايلو نه لرل او په همدې ډګر کې نورو ته اړتيا پيښيدل دى، پر اسلامى نړۍ په بيلا بيلو زمانو کې د نامسلمانو د چپاوونو او يرغلونو په پايله کې واکمن شوى استعمار ګرو هميشه هڅه کړې چې د مسلمانانو علمي کهول دساينسي او تجرباتي تحقيق پر ځاى هنري زده کړو ته سوق کړې، چې په همدې کې دمسلمانانو ځيني ګوډاګيو واکمنو هم ورسره مرسته کړې او پايله دا شوه، چې مسلمانان دساينسى پوهي پر ځاى په روزمره هنرى زدکړو يا ارټ ګروپ (Arts Group ) تعليم باندى بوخت پاتى شول، دبيلګى په توګه مسلمانان په اوسني پير کې غوره تاريخپوهان، لرغون پوهان، اديبان، معماران او فلسفيان لري، خو ساينسدانان يې د ګوتو په شمار هم نه دي، په داسى حال کې چې تاريخ شاهد دى، دساينس د اکثره ځانکو بنسټګر مسلمانان دي، پر دې حقيقت معاصر سياينسدانان هم اعتراف کوي.
د بيلګې په توګه: لاندى يو څو نومونه دهغو مسلمانو ساينسدانانو دي چې نړيوال يې نن هم دساينس بنسټګرو په نامه پيژني:
1. عبدالملک اصمعى:
عبدالمللک اصمعى په ٧٤١ ميلادي کې دعراق دبصرې په ښار کې زيږيدلى نوموړي د حيواناتو او نباتاتو په اړه يو اوږد تحقيق کړى او په همدې اړه يې زيات شمير کتابونه ليکلي دي، په لويديځ کې نن هم هغه دحيواناتو او نباتاتو ماهر پيژندل کيږي، د نوموړي په کتابونو کې دوه مشهور کتابونه ((الوحوش)) او ((خلق الانسان)) دى، په الوحوش کې دځنګلي ځناورو دبدني ساختمان او عاداتو په اړه زوره څيړنه شوې او په ((خلق الانسان)) کې دانسانى بدن دبرخو تفصيلي څيړنه ده، چې نني بيالوجستان يې هم خوښوي.
2. على ابن ربن طبري:
نوموړى په ٧٧٥ ميلادي کې په طبرستان کې زيږيدلى په طب کې يې پوره څيړنه کړې، پردې برسيره يې پر فلسفه، حيوانات، نفسيات او فلکيانو باندى هم بحث کړى ،په طب کې دهغه مشهور کتاب د ((فردوس الحکمة)) په نامه ياديږي.
3. الجاحظ:نوموړى دبصرې اوسيدونکى و، دحيواناتو په اړه يې خپل ذاتي مشاهدات په ساينسى بڼه ليکلي، دبيلګى په توګه دکبانو پر موسمى نقل او حرکت او دميږيانو دژوندانه په نظام يې څيړنه کړې، مشهور کتاب د (الحيوان) په نامه دى.
4. ابو حنيفه الدنيورى:
نوموړى په نهمه سليزه کې دخپل وخت مشهور بيالوجست و ،په نباتاتو يې تفصيلى څيړنه کړې وه او دهغوي اقسام يې تعريف کړي دي، مشهور کتاب يې((النبات)) دى.
5. الفارايى:
نوموړي زيات شمير کتابونو ليکلي دي، دوه مشهور کتابونه يې ((کتاب النباتات)) او ((کتاب الحيوانات)) دى،
6. ابو القاسم الزهراوى:
نوموړى دګردې(پښتورګو) نه دکاڼى ويستلو ماهر و،
7. ابن الهيشم:
دا د يولسمي پيړۍ مشهور ساينسدان و، نوموړي دساينس پر مختلفو اړخونو او موضوعاتو تقريباً دوه سوه کتابونه ليکلي، دوه مشهور کتابونه يې ((کتاب المناظر)) او ((ميزان الحکمة)) دى، چې په لاطيني،عبراني ،يوناني او نورو غربي ژبو ژباړل شوي دي.ابن الهيشم دسترګى پر جوړښت او افعالو هم تحقيق کړى،
8. بو على سينا:
نوموړى په ٩٨٠ ميلادى کې له بخارا سره نژدې د(خرميشن) په کلي کې زيږدلى، بوعلى سينا دعلم طب په بنسټکرو کې ګڼل کيږي، تر ډيره دهغه کتابونه دلويديځ په پوهنتونونو کې لوستل کيدل،
9. ضياء الدين ابن بيطار:
داد ديارلسمى پيړۍ دعلم النباتات ماهر و، په دې اړه يې دنړۍ بيلا بيلو برخو ته سفرونه کړى او دهرې سيمي نباتات يې څيړلي اود درمل جوړوني ماهر پيژندل کيږي.
10. ابن النفيس:
نوموړى په ديارلسمه پيړۍ کې د وينى پر حرکت څيړنه وکړه،
11. کمالدين الدميرى:
نوموړى دخپل وخت مشهور حيوان پيژندونکى و، په څوارلسمه پيړۍ کې هغه د ((حيات الحيوان)) په نامه يو کتاب ليکلى چې نژدې زر ډوله حيوانات پکې څيړل شوي.
12. على ابن عيسى:
على ابن عيسى دسترګو دنارغيو مشهور طبيب و، هغه دسترګى په جوړښت افعالو او علاج څيړنه کړې وه ، دسترګو پر نارغيو يې درې کتابونه ليکلي وو،چې پکى دسترګو د١٣٠ نارغيو يادونه شوې وه، دا کتابونه په ګڼو ژبو ژباړل شوي وو،
13. ابو القاسم مجريتى:
نوموړي د (( څارويو نسل )) په نامه يو کتاب ليکلى، ددې کتاب له امله هغه نن هم په اروپا کې په درانه نامه ياديږي، پورتنۍ بيلګې تر ډيره حده موږ ته مسلمان بيالوجستان را پيژنى خو پردې برسيره دساينس بله ارزښتمنه ځانګه کيما( chemistry) هم دمسلمانانو ساينسدانانو له ابتکاراتو نه راټوکيدلې.