تعریف اختطاف:

اختطاف عبارت از ربودن افراد معلوم با مشخصات معیین است که از جانب افراد مجهول با ستفاده از وسایل تهدید کننده و یا با کاربرد حیله و نیرنگ، تحقق می یابد. علت رو آوردن تعدادی از افراد جامعه به آن به اساس عواملی چون: فقر، مشکلات شخصی، اجتماعی، سیاسی، ، روانی، استفاده های تجاری و نارسایی های قانونی میباشد. این پدیده آثار ناگواری بالای فرد و اجتماع می گذارد.

کلید واژه ها: اختطاف، عوامل اختطاف، حکم اختطاف و راه های جلوگیری از اختطاف.
طرح مسئله: از میان آلام و مصایب بی شماری که محیط امن و آسایش را بر افراد جامعه تنگ میکند، یکی هم رو آوردن بعضی از مردم به اختطاف میباشد. اینکه چه عواملی منجر میشود که مردم به آن رو می آورند و چگونه می توان جلو آنرا گرفت؟ مواردی است قابل دقت؛ که بایست بدان پرداخت.

سوال اصلي اینست که عوامل اختطاف در افغانستان چیست؟
سوال های فرعی که مبتنی بر سوال اصلی است عبارتند از:
1- اختطاف چیست؟
2- موقف شریعت درمورد اختطافگران چیست؟
3- چرا مردم دست به اختطاف می زنند؟
4- راه های جلوگیری از اختطاف کدام است؟

فرضیه ها:
1- با تکمیل این مقاله مفهوم اختطاف برملا خواهد شد.
2- با توجه با آیات و روایات، شریعت اختطاف را حرام قرار داده است.
3- احتمالاً عوامل متعدد در بروز اختطاف در جامعه دخیل میباشد.
4- با نکمیل این مقاله ان شاء الله راه های جلوگیری از اختطاف مشخص خواهد شد.

ضرورت بحث: از آنجایی که انسان بخاطر اعمار و آبادی زمین آفریده شده است، این مأمول زمانی می تواند جامۀ عمل پوشد که فکر و روان مردم از هر لحاظ آرام باشد. یکی از مواردی که فضای جامعه را مضطرب می سازد و هیچ کسی احساس آرامش نمی کند، اختطاف است، برای اینکه این مانع را از سر راه معماران زمین بر داریم، مبارزۀ جدی با پدیدۀ مذکور میباشد.

روی این علت و انگیزه بر آن شدم تا مقالۀ زیر دست را به محضر دانش پژوهان و مسؤولان نظام قرار دهم تا چراغی باشد که در روشنایی آن راه درست مبارزه با تبهکاران را پیشه سازند و جامعه را از وجود آنها پاک سازند.

مقدمه

اختطاف پدیدۀ است آشنا، تکان دهنده و مصیبت زا؛ که امنیت فرد و جامعه را برهم زده و انسان را نسبت به اطرافیانش بد گمان می سازد.

اين پدیده در جوامع مختلف به اشکال مختلف و روی عوامل متعدد، از سوی جنایتکاران و تبهکاران انجام می یافت که به نحوی اوضاع جامعه را آسیب پذیر می ساخت. بناءً جامعه شناسان بنابر عواقب ناگواری که اختطاف دارد، از دیر زمانی قلم برداشته و جهت اقلاع آن از جامعه، گامهایی برداشته اند تا بتوانند جامعه را از شرِّ آن رهایی بخشند.

ولی به هر اندازۀ که کار جهت کاهش آن صورت میگیرد، به همان پیمانه جرم و مجرم زیاد شده و مردم از این آفت رنج می برند. اما نباید فراموش کرد که فعالیت هایی که تا حال در کشور ما برای مبارزه با اختطاف صورت گرفته، ناقص و یک جانبه بوده است.

از این رو، بنده درین نبشته در صدد آنم تا نخست مفهوم اختطاف را بیان نمایم، سپس عوامل آنرا مورد کنکاش قرار داده، آثار روحی و روانی اش را بر خانواده و جامعه برملا سازم و در قدم بعدی حرمت اختطاف در شریعت اسلامی و راه های جلوگیری از آن را مورد مداقه قرار دهم.

پیشینۀ پدیدۀ اختطاف در افغانستان: افغانستان از جمله کشورهای آسیب پذیر در طول تاریخ است؛ که بنا به عوامل و انگیزه های متعددی در مقاطع مختلف از طرف خود و بیگانگان آسیب دیده است.

از میان همۀ این آسیب ها، یکی هم اختطاف است که از آن ناحیه مردمان زیاد این مرز و بوم به باد نیستی رفتند و تا حال خبری از آنها نیست.

پدیدۀ اختطاف از دیر زمانی در افغانستان موجود بوده و به بهانه های مختلفی افراد بی خبر، اطفال، سرمایه داران و منتقدان نظام از سوی جانیان حرفه ای اختطاف شده اند و به سر نوشت مجهولی سوق داده شده اند.

اختطاف طیف هایی از مردم، بصورت شفاهی و بعضاً کتبی حاکی از اوضاع آن دوران میباشد ولی به علت سانسور مطبوعات و نبود رسانه ای آزاد، بصورت دقیق و موثق گذارش های اختطاف ثبت نشده است، ازین رو به مشکل می توان روی آمار ارائه شده از آن دوران اطمینان داشت.

تعریف اختطاف:

اختطاف در لغت اسم مشتق است که از (خَطَفَ) گرفته شده و معنای گرفتن چیزی به سرعت را می رساند. ( )
اختطاف در اصطلاح: دانشمندان برای اختطاف تعریفات متعددی ارائه داشته اند که نخست برخی از این تعریفات را نقل می نماییم و سپس تعریف جامع تری را از میان آن تعریفات بر می گزینیم.

1- اختطاف عبارت از اقدام شخص و یا اشخاص مسلح نامعلوم به گرفتن و در قبضه آوردن اشخاص معیین بخاطر حصول اهدافی میباشد.

2- عدۀ اختطاف را اینگونه تعریف نموده اند: اختطاف همان اختلاس است؛ و اختلاس عبارت از گرفتن چیزی بشکل آشکارا و به سرعت میباشد. ( ) به عبارت دیگر، اختلاس عبارت از گرفتن غیر مشروع مال دولت است که متعلق به بیت المال مسلمانان میباشد. ( )

3- اما تعداد دیگری از دانشمندان اختلاس را چنین تعریف کرده اند: اختلاس عبارت است از اختطاف و گرفتن چیزی به سرعت و غافلگیرانه بوده و در آن حد نیست. ( )

4- قانون مبارزه علیه اختطاف و قاچاق انسان در مادۀ سوم خویش اختطاف را چنین تعریف کرده است: “اختطاف: ربودن شخص با استفاده از تهديد يا استعمال قوه (زور) يا انواع ديگر ارعاب يا کاربرد حيله و فريب يا با استفاده از ناتواني جسمي يا رواني يا تبديل نمودن طفل نوزاد با طفل نوزاد ديگر يا دور نمودن طفل از والدين يا سرپرست قانوني وي و يا رها نمودن طفل در محل غيرمسکون است اعم از اينکه چنين اعمال به مقصد بهره برداري باشد يا رسانيدن ضرر”. ( )

از لابلای تعریفات فوق اختطاف را می توان چنین تعریف نمود: اختطاف عبارت از ربودن افراد معلوم با مشخصات معیین است که از جانب افراد مجهول با ستفاده از وسایل تهدید کننده و یا با کاربرد حیله و نیرنگ، تحقق می یابد.

فرق بین اختطاف و سرقت: 1- اختطاف غالباً در ربودن اشخاص معیین به کار می رود اما سرقت گرفتن مال محرزۀ غیر است که بشکل پنهانی بدست آورده میشود.
2- اختطاف بشکل آشکارا تحقق می یابد اما سرقت بشکل پنهانی.

3- اختطاف جرمی است که در آن (بشكل مستقل) حد نیست اما سرقت جرمی است که شارع بر مرتکب آن حد را تعیین کرده است.

عوامل اختطاف:

اختطاف بحیث یکی از پدیده های شوم اجتماعی که بشکل انفرادی و جمعی، مخفی و علنی و با کار برد حیله و فریب صورت میگیرد و زندگی آرام جامعه را بد امن می سازد، پیش زمینه ها، انگیزه و عواملی را باخود دارد که باعث میشود برخی از اتباع کشور به آن بپردازند.

درین نبشته می کوشیم تا مهمترین عوامل پدیدۀ اختطاف را به بحث گرفته، زوایای مختلف آنرا واکاوی نماییم و حکم هرکدام آن را در روشنایی نصوص شرعی و در لابلای قوانین افغانستان، بیان نماییم. افزون بر آن که در جای معیین، به کاستی های قوانین کشور و نارسی های ارگانهای عدلی و قضایی در عرصۀ تطبیق قانون، مکثی خواهیم داشت.

هرچند علل و عوامل رو آوردن بخشی از افراد جامعه به اختطاف، حسب انگیزۀ هر اختطاف کننده، یکسان نبوده و از فردی تا فرد دیگر تفاوت میکند ولی درینجا به عمده ترین عوامل اختطاف می پردازیم:

1- عامل فقر: فقر و ناداری یکی از عوامل مهم و پدیدۀ شومی است که عدۀ زیادی از افراد فقیر را که عاری از اخلاق اجتماعی و بی بهره از علم دین اند، وامیدارد تا جهت اشباع خواهشات نفسانی خویش، به مال مردم چشم بدوزند و مرتکب اعمال ناشایست شوند.

به این اساس گفته می توانیم که فقر پس از کفر بزرگترین مصیبت بر پیکر جامعۀ اسلامی بوده و سرچشمۀ بسیاری مصائب، مفاسد و بی بند و باریها در جامعه میباشد. از همین جهت است که پیامبر اسلام حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه وسلم همانگونه که از کفر به خداوند جل جلاله پناه خواسته، از فقر نیز پناه خواسته است: “اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْكُفْرِ وَالْفَقْرِ اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ”.
(پروردگارا! به تو از کفر و فقر و عذاب قبر پناه می برم، جز تو معبود برحقی نیست).

بناءً سرزمینی را که فقر فرا گرفت آن سرزمین از کاروان تمدن و پیشرفت بازمانده، زمینۀ دست درازی اجانب فراهم شده و در نتیجه هویت ملی و افتخارات تاریخی آن خطه مورد سوال قرار میگیرد. ( )

زیانهای فقر: فقر زیانهای زیادی دارد که فرد و اجتماع را مورد تهدید قرار میدهد که ذیلاً مختصراً به هریکِ آن اشاره می نماییم:

الف: زیانهای فقر بر فرد:
1- فقر صحت را برهم زده و قوت جسمی را از بین می برد؛ زیرا فقیر توان تداوی خود را نداشته و به مرگ مواجه میشود.
2- فقر سبب جهل انسان شده، اورا از طلب علم محروم ساخته و مبرهن است که جهل نیز به نوبۀ خود سبب فقر شده و هردو انسان را به امراض گوناگون مبتلا می سازد.

3- فقر سبب ذلت و خواری انسان میگردد، ویرا تابع کسی می سازد که از هر حیث کمتر از اوست، چنانچه پیامبرعلیه السلام فرموده اند: (اگر خداوند بنی آدم را به سه چیز: فقر، مرض و مرگ ذلیل نمی ساخت سرخود را به چیزی فرود نمی آورد). ( ) حجاج به قتیبه بن مسلم نوشت: بدان که فقر لشکر بزرگ خداست که هر ستمگر متکبر را ذلیل می نماید. ( )

4- فقر سبب پریشانی شده پراگندگی فکری را بوجود می آورد، زیرا قلب مضطرب ، مرتکب فراموشی زیاد میشود. پیامبرعلیه السلام فرموده اند: (به اعمال هفتگانه مبادرت ورزید قبل از اینکه مصائب ذیل به شما رسد، از جمله فقری که فراموشی را ببار می آورد، آیا فقر فراموش کننده را انتظار دارید؟ ( )

5- دل فقیر تنگی میکند، زود برآشفته میشود، با مردم غالباً در مخاصمه قرار میگیرد، رابطۀ زن و شوهر را تیره می سازد، فضای آرام خانه را برهم می زند و این امر باعث خطر بر اخلاق فرزندان و آیندۀ خانواده میگردد.

6- فقر سبب قرض داری انسان شده و سبب کثرت غم شده نفس انسان را ذلیل ساخته، کرامتش را پامال و ویرا مفلس میگرداند و سرانجام بخاطر رهایی از قرض مرتکب جرایم میگردد.

7- فقر انسان را به اعمال ناروا و جرایم وامیدارد مانند زنا، دزدی، قتل وغیره اعمال زشت که سبب بدبختی انسان در دنیا وعقبی میگردند؛ زیرا فقیر برای بدست آوردن لقمه نانی برای خود و اولادش گاهی از شرف و عفت خود میگذرد. درین رابطه حدیث یکی از یاران غار که روزگار فاقگی دختر کاکایش را واداشته بود تا در بدل مبلغ پولی با وی تن به عمل غیر مشروع دهد و در آخر ویرا به تقوی فرا خواند و پسر کاکایش از ارتکاب زنا بخاطر خدا گذشت، شاهد این مدعاست. ( )

ب: زیانهای اجتماعی فقر: یکی از آفات مصیبت بار فقر بالای جامعه اینست که قلبهای فقیران و بیچارگان در برابر ثروتمندان عقده مند شده و هر لحظه در انتظار فرصتی هستند که خویشتن را از ظلم و ستم مالداران رهایی بخشند.

1- فقر باعث انتشار فساد اخلاقی چون زنا، لواطت، دزدی، رهزنی و کثرت حرکت های عدوانی که سبب مصیبت های بی پایانی میگردد، میشود، دروغگویی، حیله و سخن چینی که جسم و تن ملت و جامعه را تحیف ساخته آنها را به هلاکت می رساند، افزونی می یابد.

بنتام میگوید: وقتیکه انسان از بدست آوردن نان محروم شود این امر بزرگترین و نیرومندترین انگیزه ایست که اورا به جرایم سوق میدهد، زیرا زمانیکه فقر بر انسان شدت یابد خوبی ها از نهادش دورشده انگیزه های شر در نهادش رشد میکند، شکم های گرسنه به جز قرص نانی که بخورند چیز دیگری را نمی شناسند، لذا انسان همواره به این فکر میباشد که بکدام وسیله این شکم ها را پرکند وقتیکه احساس گرسنگی میکند هر دریکه باز باشد وارد آن میشود. فقر اگر از بین برود ترس و بیم نیز خاتمه می یابد.

2- در جامعۀ فقر زده مورال و معنویات مردم ضعیف بوده، غیرت دینی کم شده و نمی توانند در برابر حوادث و مشکلات مقاومت کنند، توانایی دفاع از حریت و استقلال خود را ندارند، به دامن دیگران دست دراز نموده به ذلت و پستی و بردگی استعمار راضی میشوند.
به همین ترتیب در جامعۀ فقر زده، جنبش انقلابی، آشوبگری، قبول فکر افراطی و تخریبی جا گرفته، امنیت را برهم زده و هست و بودش را به نیستی می برد.

بناءً فقر با این همه نتایج وخیم و آثار منهدم کننده اش در هر ملت و در هر جامعه و در هر عصر، مانع و سد راه مصلحان بوده و آرامی همه مردم را برهم زده است. ( )

اگر به کلیه آفات اجتماعی نظر اندازیم خواهیم دید که همۀ آنها به مال ارتباط مستقیم و محکم دارند. هر جاییکه مال وجود داشته باشد، اسراف و تظاهر و خودنمایی صورت میگیرد، تجاوز بر آبرو به وقوع پیوسته انسان به مخدرات و شراب نوشی رو می آورد. زمانیکه مال نمی باشد، غالباً سبب بوجود آمدن جرایم و مکروبهای جریمه داری چون زنا، برخلافی خانواده ها، خودکشی و بد خلقی میگردد.

با در نظرداشت موارد فوق، گفته می توانیم که یکی از عوامل عمده و کلیدی اختطاف در کشور ما فقر و تنگ دستی مردم ماست. بر اساس آمارهاي دريافتي وكلاي كشور، فقر و بيكاري عامل عمده اي اختطاف را تشكيل مي دهد، زيرا اكثر افراد بخاطر داشتن زندگي مسالمت آميز و امرار معيشت خانواده هايشان حاضر اند دست به هر گونه اعمال نامشروع بزنند. ( )
لذا بیشترین کسانیکه به اختطاف کودکان، زنان و ثروتمندان و تاجران می پردازند، به غرض كسب پول و بدست آوردن سرمايه هاي كلان صورت مي گيرد؛ چنانچه اختطاف گران يكي از متنفذين درولایت هرات را هشدار داده بودند كه اگر تا مدت 5 روز مبلغ 200 هزار دالر براي شان نرسانند، پسرش را مي ربايند.

اين فرد كه نخواست از وي نامي برده شود، قضيه را اينگونه شرح داد: “پس از هشدار اختطافگران، هرات را ترك نموده و با اعضاي فاميلم به كابل آمدم؛ اما پس از چند روز در کابل، پسرم لادرك گرديد و سرانجام ربايندگان طی تماسي گفتند كه: پسرم در قيد آنان بسر مي برد و مطالبهء پول کردند؛ من مصروف جمع آوري پول بودم كه پسرم تيلفوني تماس گرفت و گفت: من از نزد اختطاف گران فرار نمودم و خود را به يكي از نهادهاي پوليس معرفي كردم”.

موصوف به نقل از پسرش مي گو يد:”پسرم دوباره از كابل به هرات ذريعه يك عراده موتردولتي توسط اختطافگران برده شده است”.
مصطفي؛ پسر 12 ساله سال گذشته از ناحيهء 13 شهر كابل ربوده شده و بي رحمانه به قتل رسيد.

بنا به گفتهء پدرمصطفی؛ اثرناگوار روحي و رواني اين واقعهء المناك هيچ گاهي از فضاي زندگي خانوادهء شان دور نخواهد شد. والدين مصطفي در حالي كه تاهنوز وحشت زده هستند، نمي خواهند نام شان در گزارش برده شود يا معلوماتي از اختطاف گران را به رسانه ها بدهند؛ چون آنان مي ترسند كه اين فاجعهء درد آور بالای فرزندان ديگرشان نيز تكرار شود.

پدر مصطفي در حاليكه ناراحتي از تمام وجودش احساس مي شد، اظهار داشت: “هرگز از ياد نخواهم برد كه چگونه پسرم را بي رحمانه، با كوبيدن سنگ بر سرش از بين برده بودند”.

اختطاف گران از خانوادهء مصطفي دو ميليون افغاني خواسته بودند كه او توانايي تهيهء اين مبلغ را نداشت. این گروه، با پایان یافتن ضرب الاجل تعیین شده، به خانواده مصطفی تماس تیلفونی گرفته و میگویند تا جنازهء پسرشان را ازآدرس داده شده ببرند.

اين پديده تنها در شهر كابل خلاصه نمي شود. ولايت هلمند يكي از مناطقي است كه پديدهء اختطاف درآن زياد اتفاق مي افتد. يك تن از شهروندان هلمند كه نخواست نامش فاش شود، مي گويد: ” اختطاف ها در ولايت هلمند، در زمان جنگ نيز وجود داشت. در دوران حكومت طالبان كمتر شده بود؛ اما پس از آن و در زمان حكومت فعلي پديدهء اختطاف در اين ولايت افزايش يافته است”.

اين شهروند هلمندي با ياد آوري از چند واقعهء اختطاف، ربوده شدن اطفال دراین ولایت را دلخراش و آزار دهنده مي داند. او مي گويد: “از جملهء آن موارد، اختطاف يك پسر 15 ساله بود كه اختطاف گران مبلغ يكصد هزار كلدار پاكستاني از خانواده اش خواسته بودند. چون خانوادهء این طفل نتوانستند اين مبلغ را درمدت تعیین شده تهیه کنند، اختطاف گران خبردادند تا جنازه پسرش را از پشت نهر “بغرا” تسليم شوند”.

اختطاف اطفال در هر شهر و هر نقطه از كشور اتفاق افتاده و می افتد؛ اما ادامهء اين فاجعه آرامش روحی را از زندگي هركودك خواهد گرفت.

يك تن از ساكنان ولايت هلمند، اختطاف ها را در اين ولايت، اينگونه بيان مي كند: “اختطاف كنندگان اكثرا با هدف كسب پول، دست به اين كار مي زنند. عمدتا كساني را اختطاف مي كنند كه افراد پولدار باشد. مثلا تاجران، داكتران و كساني كه از سرمایه زیاد برخوردارند، خودشان یا فرزندان شان هدف اختطاف گران قرار می گیرند.

وي از موارد زيادي نام برده و مي افزايد: “مورد ديگر آن، فردي بنام خداداد فرزند عبدالحسين، 17 ساله از مسير راه همراه با موترش اختطاف گردید و سرانجام در بدل ده لك افغاني آزاد شد”. ( )

علاوه براین که در اکثر موارد اختطاف گران بخاطر بدست آوردن پول، به اختطاف کودکان و ثروتمندان می پر دازند ولی در برخی موارد آنها کودکان را اختطاف می نمایند و آنان را به کارهای شاقه و موهن استخدام می نمایند و مزد آنها را به جیب خود می ریزند.

2- عامل اجتماعی: یکی از عواملی که تعدادی از اشخاص عقده مند وقتی می بینند، برخلاف نص قرآن که میفرماید: “كَيْ لا يَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الأَغْنِيَاء مِنكُمْ”. ( ) ثروت تحت سیطرۀ افراد محدودی قرار گرفته و نظام طبقاتی بر جامعه حاکم شده است. یکی غرق تجمل گرایی و اسراف بی حد و حصر مال، در جاهای نا مطلوب است و انسانهای فقیر و مسکین به اندازۀ حیوان برایش ارزش ندارد که مبلغی را برایشان کمک نماید و در عین حال دیگری لقمه نانی نمی یابد که رفع گرسنگی نماید.

این وضعیت، تعدادی از افراد جامعه را نسبت به ثروتمندان، عقده مند می سازد، آنها را دشمن خویش می شمارند و در سر راه آنها و اعضای خانوادۀ شان در کمین می نشینند و در فرصت مناسبی با اختطاف شخص ثروتمند و یا عضوی از اعضای خانواده اش، انتقام خویش را از آنها میگیرند.

3- عامل سیاسی: یکی از عوامل رو آوردن عدۀ از مردم به اختطاف، عملکرد نادرست بعضی از سیاستمداران میباشد که تعدادی را که توانایی مقابلۀ مستقیم با آن سیاستمداران زورمند را ندارند، مجبور می نمایند تا دست به اختطاف و ترور شخصیت های سیاسی بزنند. همانگونه که عدۀ از مجرمین حرفوی که موجودیت شخصیت های نام نیک را مانع کارهای نامشروع خویش می بینند، با ترور آنها میخواهند مانع را از سر راه خود بردارند و در عدم دسترسی به ترور، بعضاً با اختطاف اعضای خانوادۀ ا
یشان میخواهند بالای آنها فشار وارد کنند و به اهداف و مقاصد شوم خویش نایل شوند.

4- عامل شخصی: جامعۀ که افرادش به دور از ارزشهای اسلامی رشد نماید و از تعلیمات دینی آگاهی نداشته باشد، خصومت های شخصی و خانوادگی آنانرا به حدی پست می سازد که اندکترین دشمنی و نزاکتهای شخصی و خانوادگی بالای شان چنان غلبه می نماید که تمام معیارهای دینی و انسانی را پشت پا زده و هرچه از دست شان می آید، صرفه نمی نمایند. از جمله وسایل به کرسی نشاندن مقاصد شخصی، قتل جانب مقابل، اختطاف وی و اختطاف بستگان وی میباشد که متأسفانه در جامعۀ ما به وفرت به وقوع می پیوندد.

5- مشکل روانی: یکی از مواردی که باعث میشود بعضی مردم بخاطر تسکین خویش، به آزار و اذیت دیگران بپردازند، بیماری سادیزم یا لذت بردن از اذیت دیگران میباشد. باید اذعان کرد که بوجود آمدن این بیماری از خود پیش زمینه هایی دارد که از انسان سالم و مهربان، شخصی ترس آور و وحشی می سازد که علت اصلی آن جنگ میباشد. جنگ یکی از عواملی است که مانع برای رفع نیازها و خواسته های روانی انسان میگردد. بناءً کشوری که مشکلات جنگ را دیده است، نه تنها از نگاه اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی رنج می برد، بلکه پرابلم های روانی نیز دامنگیر آن میگردد. در هر جامعۀ جنگ زده، می توان تأثیرات جنگ را تا مدتی زیاد در روحیۀ افراد آن شاهد بود، طوریکه حتی افراد سالم آن نیز روحیۀ عادی و سالم نداشته و بخاطر تجارب تلخی که از فشار های جنگ حاصل کرده اند نمی توانند روابط خوب و مناسب با همدیگر برقرار کنند. این تأثیرات نا مطلوب به مرور زمان همانند سرطان ریشه نموده، مزمن میشود که در نتیجه باعث قربانی شدن تعداد بیشماری از افراد میگردد.

کشور ما افغانستان نیز از جمله کشورهایی است که مدت طولانی جنگ های داخلی و کشمکش ها را تجربه کرده است.( )
از این رو جنگ های طولانی و پیامدهای ناگوار آن از جمله اسبابیست که عدۀ از افراد به اساس مشکلات روانی ناشی از جنگ های تباه کن، بنا به انگیزه مختلف، دست به اختطاف شخصیت های مختلف می پردازند.

5- عامل تربیتی و اخلاقی: انسان که متشکل از جسم و روح است، همانگونه که برای تغذیه، تقویه و نموی جسمش به رژیم غذایی ضرورت دارد، برای رشد و نموی روحی و ذهنی اش نیز به یک رشته موادی نیاز دارد تا از عهدۀ وجایبی که به دوشش است، بدر آید. این مأمول با فراگیری علم و متخلق شدن به اخلاق اسلامی آغاز یافته و زندگی در روشنایی نور تابناک آن ادامه می یابد.
آراسته شدن به این وسایل ضرورت هر فرد انسانی است تا خود را از هلاکت نجات دهد و مایۀ خوشبختی جامعۀ انسانی گردد ولی برعکس جامعۀ که نتواند افرادش را اینگونه تربیت نماید، در منجلاب فساد و بدبختی فرو می رود که نه تنها باعث بدنامی خود میشود بلکه خانواده و جامعۀ خود را نیز به بدبختی می کشاند.

وقتی به اوضاع نا بسامان جوامع بشری بطور عام و به کشور خود بشکل خاص بنگریم، پی می بریم که بیشترین آمار آلوده شدن به فساد اخلاقی، مالی، اداری وغیره، تربیت نادرست کودکان است که در آغاز تنها به اندیشۀ تهیۀ غذا، لباس و زندگی مرفه آنها میباشیم و کمتر جانب تربیتی و اخلاقی آنها را مورد اهتمام قرار میدهیم که بی غوری و سهل انگاری تربیتی آنها، در آینده منجر به درد سر ما و محیط ما میشود.

اگر امروز به فرزندان خود اخلاق را بیشتر از نان بخورانیم، در آینده هم آنها نام نیک و آرام خواهند بود و هم محیط ما. ازین جهت است که دانشمندان عرصۀ تربیت توصیه می نمایند که فرزندان را نازدانه عادت ندهیم بلکه به آنها سرنوشت مردان صالح را بیاموزانیم، شمشیر زنی و آب بازی را تعلیم دهیم تا در مواقع دشوار، احساس خستگی و شکست نکنند.

6- عامل تجاری: یکی از عوامل شرم آور اختطاف، استفادۀ تجاری از اختطاف شدگان میباشد که متأسفانه تعدادی از انسان های پست بخاطر بدست آوردن مبلغ پولی کودکان، زنان و انسانهای بی خبر را در دام خود آورده، بعضی از اعضای بدن آنها را قطع می نمایند و به کسان دیگری که معیوب هستند و به آن نیاز دارند، می فروشند و با این کار خود زندگی یک انسان معصوم را به باد فنا میدهند.

همچنان برخی از اختطافگران روی انگیزۀ استفادۀ جنسی، دست به اختطاف می زنند که یا خود به این عمل قبیح مبادرت می ورزند ویا بخاطر بدست آوردن یک مشت پول، افراد اختطاف شده را در دسترس بولهوسان قرار میدهند.

گذارشهایی درست دست است که نشان میدهد تعدادی از قاچاق بران مرتکب این عمل زشت شده اند. طوریکه به گذارش کمیسیون حقوق بشر طی سال 1387 دو دختر بخاطر تجاوز جنسی خشونت آمیز جان خود را از دست دادند و یک دختر چهارده ساله که دو بار در یک سال به خرید و فروش رسیده، به اثر مقاربت های مکرر و خشونت آمیز به کُما رفته و سر از شفاخانه در آورده است. طبق گذارش دیگری: دوشیزۀ دیگری در ولایت بغلان مورد تجاوز جنسی قرار گرفت.

پولیس درولایت بغلان از بازداشت یک مردی خبر میدهد که یک دختر جوان را از ولایت جوزجان ربوده و در حالی که او را در یک مغاره پنهان کرده بود پس از بارها تجاوز جنسی به زور و تهدید تفنگ با وی نکاح کرده است.

نغمه 17 ساله که باشنده شهر شبرغان ولایت جوزجان است میگوید که از سوی سه مرد مسلح که هر سه برادران هم دیگر اند، زمانی که راهی کورس بود اختطاف گردید و سپس به ولایت بغلان منتقل شد که مدت پنج روز در داخل یک مغاره در قید این افراد بود تا بالآخره پولیس آنان را رد یابی کرد.

نغمه میگوید که از این که پولیس آنان را رد یابی کرده خوشحال است و از نهاد های حکومتی میخواهد تا در محکمه وی را یاری رسانند.

در این حال سید زمان الدین حسینی آمر امنیت قوماندانی پولیس بغلان از معرفی اختطاف کننده به محکمه خبر داده میگوید که در پی دستگیری دو تن از شرکای جرمی وی میباشند.

همزمان با این پولیس بغلان از یک مورد اختطاف و تجاوز جنسی دیگر نیز خبر میدهد که طی آن یک مرد ملبس با لباس زنانه وچادری، یک دخترباشنده ولسوالی تاله و برفک این ولایت را اختطاف و بعداً مورد تجاوز قرار داده است.( )

7- نارسایی های قانونی: هرچند قانون بخاطر حمایت از حقوق و پاسداری انسان و تأمین نظم جامعه به میان می آید. اما وقتی این قانون جنبۀ عملی نگیرد و بر روی کاغذ باقی بماند، وجود آن دردی را دوا نمی کند.

مشکل گسترش پدیدۀ اختطاف در کشور، نبود قوانین مربوط به اختطاف نیست بلکه مشکل عدم رعایت و عملی نکردن آنست، علي رضا روحاني؛ ماستر حقوق و مشاور ارشد كميسيون مستقل حقوق بشر مي گويد: “در قوانين افغانستان ماده هاي زيادي وجود دارد كه دولت را ملزم به فراهم نمودن زمينه هاي دستيابي اطفال به حقوق شان مي كند”وي به اين مواد قانوني چنین اشاره می کند:

“قانون اساسي افغانستان در ماده هاي مختلف از جمله ماده 49 كه مربوط به بحث كار اجباري بوده، ماده 52 كه به مسائل وقايه و علاج امراض مي پردازد، ماده 53 كه مربوط به حفاظت ايتام مي باشد و ماده 54 كه تدابير لازم براي خانواده بخصوص اطفال است، علاوه برآن قانون كار، قانون منع تكدي گري، قانون جزا و قانون منع خشونت عليه زنان و قوانين ديگر، به اين مسئله صراحت دارند.

اين قوانين در خصوص به رسميت شناختن حقوق طفل، مجازات براي مرتكبين جرم مرتبط به اطفال و مسئوولين اجرايي آن اشاره شده است. ازجملهء اين قوانين، قانون خاص مربوط به قاچاق انسان مي باشد كه اختطاف را تعريف نموده و با تعيين موارد آن، مجازات را نيز مشخص نموده است ” اما علي رغم اين اقدامات، آمار ارایه شده از جانب شبكهء حمايت از اطفال در وزارت كار و امور اجتماعي، افزايش سالانه را در خصوص اين پديدهء جرمي نشان مي دهد. اسدالله حبيب؛ مسؤول شبكه حمايت از اطفال در وزارت كار و امور اجتماعي كه در راستاي بررسي جرايم مرتبط با اطفال كار مي كند، مي گويد: “اختطاف و ربودن اطفال در سال 2007 پنجصد قضیه بوده، در سال 2008، 1459 قضیه و در سال 2009، 2164 قضیه بوده است”.

اين درحالي است كه كميسيون مستقل حقوق بشر آمار ارائه شده اختطاف اطفال از جانب وزارت داخله در 2008 را 71 طفل ذكر مي كند.

به گفتهء آقاي روحاني “اختطاف طفل در افغانستان براساس قانون مبارزه عليه اختطاف انسان، جرم شمرده شده و ممنوع اعلام گرديده وبراي آن مجازات تعيين شده است وی برای تشریح این مطلب می گوید: “تعريف اختطاف در اين قانون به اين شرح آمده است؛ ربودن شخص با استفاده از تهديد، تبديل نمودن طفلي با طفل ديگر، دور نمودن طفل از والدين یا سرپرست قانون وی و رها نمودن طفل در محل غير مسكون، اعم از اينكه چنين اعمال به قصد بهره برداري باشد يا مقاصد ديگر”.

به گفتهء آقای روحانی، منظور از بهره برداری، كسب منفعت از طريق خريد و فروش، گماشتن به فعاليت هاي جنسي و جنايي، تهيه تصاوير يا فلم هاي منافي اخلاق، جنگ هاي مسلحانه وكارهاي اجباري، برداشت عضوانساج بدن، يا وادار كردن به كارهاي غير قانوني ديگر مي باشد. مرتكبين اين جرايم به محكوميت هاي مختلفي از جمله حبس طويل المدت، حبس دائم و حتي اعدام محكوم هستند.

گزارش موجود در كميسيون مستقل حقوق بشر از سال 2008 نشان مي دهد كه از مجموع 8909 طفل مصاحبه شده ميان سنين 7 تا 18 ساله در 30 ولايت 3 فيصد از استفاده هاي جنسي، 1.3 فيصد از اختطاف، 1 فيصد از به كارگيري در شغل های شاقه، 28.3 فيصد از استخدام توسط گروههای مسلح و 1 فيصد از توقيف غيرقانوني، قتل و معلول سازی در منطقه شان شكايت داشته اند.

بناءً گفته می توانیم که: یكي از مهم‌‌ترين عوامل ارتكاب اختطاف، ضعف‌ها و نارساييهاى قانوني است در بسیاري از موارد قانون قبل از آنكه با جرم مبارزه كند، جرم ‌زا است و مشكل ديگرى كه در اين ناحيه وجود دارد اين است كه از طرف دستگاه هاى تنفيذ قانون مجازات بر مجرمان و مرتكبين فساد به گونه درست اجرا نمى گردد و با امتيازگيرى از مجرمين اينها رها مى شوند و اين بيشتر براى شان مجال مى دهد و جرأت مى بخشدكه در تداوم عمليۀ جرمى خود مبادرت بورزند، اگر فساد ادارى از ادارات عدلى و قضايى رخت بربندد، اين مشكل خيلى زود از جامعه ما رخت بر مى بندد، شما شايد شاهد باشيد كه امروز مجرم گرفتار مى شود، اما فردا مى بينيد كه رها شده است يا چنان مجازات خفيف در موردش تطبيق داده شده است كه هيچگاه اين مجازات باعث براى سرزنش وى نمى گردد و او را از تداوم مسير ارتكاب فساد باز نمى دارد.

آثار روانی پدیدۀ اختطاف بر خانواده و اجتماع: اختطاف یکی از آلام مزمنی است که با تحقق آن فقط شخص اختطاف شده، متضرر نمی شود بلکه ضرر آن ساری بوده، به خانواده و جامعه نیز سرایت میکند، فضای آرام خانواده و محیط را نا آرام نموده، اضطراب و پریشانی، بی باوری و بدگمانی را در جامعه حاکم می نماید.

برای درک این حقیقت تلخ خاطرات تعدادی از هموطنان آسیب دیده را نقل می نماییم:
– حنيفه مادري 32 ساله است كه دو فرزند كوچك دارد. او مي گويد: “پسرم در صنف دوم درس مي خواند، وقتی مكتب مي رود، تا به خانه برنگردد، من دچار تشويش و اضطراب هستم. مي ترسم از اينكه اتفاقي براي او بیفتد؛ چون چندين بار از طريق راديو شنيده ام كه اطفال از مسير مكتب مسموم شده و اختطاف مي شوند”.

او علاوه مي كند: “پسرم نيز تشویش دارد. او نسبت به همه كس بي اعتماد شده و از هركسي كه در مسير مكتب با او هم كلام شود، می ترسد.” وي مي گويد: “حتي طفل دوساله ام نيز وقتي نام (آدم دزد) را مي شنود، از ترس، گريه اش آرام شده و ساكت مي شود”.

– مصطفي؛ پسر 12 ساله، سال گذشته از ناحيهء 13 شهر كابل ربوده شده و بي رحمانه به قتل رسيد.
بنا به گفتهء پدر مصطفی؛ اثرناگوار روحي و رواني اين واقعهء المناك هيچ گاهي از فضاي زندگي خانوادهء شان دور نخواهد شد. والدين مصطفي در حالي كه تا هنوز وحشت زده هستند، نمي خواهند نام شان درگزارش برده شود يا معلوماتي از اختطاف گران را به رسانه ها بدهند؛ چون آنان مي ترسند كه اين فاجعهء درد آور بالای فرزندان ديگرشان نيز تكرار شود.

پدر مصطفی در حاليكه ناراحتي از تمام وجودش احساس مي شد، اظهار داشت: “هرگز از ياد نخواهم برد كه چگونه پسرم را بي رحمانه، با كوبيدن سنگ بر سرش از بين برده بودند”.

– سيد اصغراشراق؛ روزنامه نگار و تحليلگر مسائل اجتماعي براين باور است: “ممكن است اطفال اختطاف شده مورد استفاده هاي سياسي جنسي واقع شوند، اما بيشترين موارد اختطاف ها را اهداف مادی تشکل می دهد”. يك تن از ساكنان ولايت هلمند، اختطاف ها را در اين ولايت، اينگونه بيان مي كند: “اختطاف كنندگان اكثرا با هدف كسب پول، دست به اين كار مي زنند. عمدتا كساني را اختطاف مي كنند كه افراد پولدار باشد. مثلا تاجران، داكتران و كساني كه از سرمایه زیاد برخوردارند، خودشان یا فرزندان شان هدف اختطاف گران قرارمی گیرد”.

وي از موارد زيادي نام برده و مي افزايد: “مورد ديگرآن، فردي بنام خداداد فرزند عبدالحسين، 17 ساله از مسير راه همراه با موترش اختطاف گردید و سرانجام در بدل ده لك افغاني آزاد شد”.

– عبدالله؛ شاگرد صنف چهارم مكتب است كه مجبور مي باشد همه روزه قسمت زيادي از فاصلهء خانه تا مكتب را پياده طي نمايد. وي هميشه از وقوع حادثهء اختطاف وحشت دارد. او مي گويد: “بسياري اوقات از كساني كه به نظرم مشكوك مي خورند، فرار مي كنم. مي ترسم از اينكه كسي مرا اختطاف كند. من از دولت و ارگان هاي مسؤول مي خواهم كه جلو اين تهديد ها ر ابگيرند”. ( )
اينگونه تشويش، احساس ترس و ايجاد فضاي رعب و وحشت در جامعه، تأثيرات نامطلوبي را بر روان كودك می گذارد. محمد ظاهر عباسي؛ روانشناس و تحليلگر مسائل اجتماعي در زمينه اظهار مي دارد: “تغيير رفتارحالت عادی، يكي از اين تأثيرات مي تواند باشد. اضافه برآن، با شايع شدن پديدهء اختطاف، آزادي از اطفال سلب شده و از نيازهاي طفلانه اش كه آزادي، شوخي و بازي در فضاي آزاد مي باشد، محروم گردد”.

آقاي عباسي، با ياد آوري اين نكته كه طفل به يك محيط آرام نياز دارد. مي افزايد: “با وجود نا امني ها و ترس از اختطاف، محيط آرام براي طفل ميسر نبوده و دچار استرس هاي رواني خواهد شد. اين نقيصه مي تواند در شخصيت آيندهء كودك لطمه وارد کند و يك انسان ترسو، مضطرب، با روحيهء ضعيف به بارآید”.

عارضهء ناگوار ديگر پدیدهء اختطاف این است كه اطفال درآینده افراد خشن و انتقامجو به بار خواهند آمد. آقاي عباسي معتقد است “عدهء از اين اطفال كه در فضاي ترس و هراس بسر مي برند، در آينده يك فرد انتقامجو، بدبين و خشن به بار خواهند آمد. آنان كمتر رحم و مروت در دلشان جاي داشته و بيشتر در صدد انتقام گرفتن از جامعه و ديگران خواهند بود”.

تأثيرات ناگوار اختطاف ها بر تعليم و تربيت اطفال نيز يكي ديگر از آسیب هاي روحي و رواني است. اين مطلب در اظهارات محمد ظاهر عباسي اينگونه بيان مي شود: “يكي ديگر از اثرات ناگوار تشويش طفل از ناحيهء اختطاف، مختل شدن رفتارهاي طبيعي در اجتماع و در محيط تعليمي او مي باشد. اين نقيصه موجب خواهد شد تا اطفال ذهن خود را براي تعليم انكشاف نداده و بارور نسازند. لذا تعليم و تربيت طفل دچار اختلال و كم و كاستي هاي قابل ملاحظهء می گردد”.

موقف شریعت در رابطه به اختطاف

به اساس اینکه انسان از جانب الله متعال مکلف به اعمار معنوی و مادی زمین است، طوریکه الله جل جلاله فرموده اند: ” ثُمَّ جَعَلْنَاكُمْ خَلاَئِفَ فِي الأَرْضِ مِن بَعْدِهِم لِنَنظُرَ كَيْفَ تَعْمَلُونَ”. (آنگاه شما را پس از آنان در زمين جانشين قرار داديم تا بنگريم چگونه رفتار مى‏كنيد).

انجام این پیشه ایجاب فضای آرام را می نماید، کسیکه باعث نا آرامی افراد جامعه میشود، امنیت را برهم می زند و نمی گذارد که مردم کارهای روزمرۀ خویش را بصورت درست انجام دهند، در حقیقت آنها را در تنگنای بد امنی قرار داده و بزرگترین نعمت الهی را که همانا امنیت است، از آنها ربوده است.

روی همین علت است که علماء حفظ نفس و عزت و آبرو را از جملۀ مقاصد پنجگانۀ شرع قرار داده اند.
از مواردی که امنیت جامعه را مختل ساخته، جان، مال و عزت انسان ها را به خطر مواجه می سازد و باعث تشویش و اضطراب مردم میگردد، اختطاف میباشد.

بناءً شریعت اسلامی بخاطر حفظ جان، مال و عزت انسان، مجازاتی را وضع نموده که با تطبیق آن جلو کشاندن جامعه بسوی انارشیزم و بی نظمی را میگیرد.

با ملاحظۀ تعریف اختطاف در می یابیم که در تحقق اختطاف شیوه های ذیل کار آمد دارد که عبارتند از:
1- وسایل تهدید کننده مانند سلاح ناریه و جاریه.
2- حیله و نیرنگ چه این حیله به زبان و الفاظ شیرین باشد ویا استعمال مواد بیهوش کننده. در کنار این، انگیزه هایی که بخاطر آن اختطاف صورت میگیرد، در تعیین مجازات اختطافگر، تأثیر می گذارد، لذا با در نظرداشت نکات فوق می توان مجازات مرتکبین اختطاف را به سه قسم تقسیم نمود:

1- سزای اختطافگری که با استفاده از زور و قوت مرتکب عمل زشت زنا نیز میشود: جرم اختطاف از جمله جرایم مرکبی است که توأم با زور و قوت صورت میگیرد، یعنی این جرم شامل مجموعۀ از اعمال است که هرکدام آنها بصورت مستقل جرم محسوب میشوند. چون در آن هم امنیت شهروندان برهم می خورد، هم شرف و عزت هتک حرمت میشود. و استعمال زور در آن چه بوسیلۀ سلاح باشد یا بوسیلۀ قوت جسمی؛ وقتی منجر به زنا شود، جرم را سنگین تر و مجازاتش را که همانا حد شرعی است مشخص می سازد.

فقهای کرام اختطافی را که در آن، اختطافگر مرتکب عمل زشت زنا شود، نوعی از فساد در روی زمین و جنگ با الله و رسول پنداشته و حد راهزن “محارب” را بالایش لازم می دانند، تا با تنفیذ آن جلو تمام جرایمی که شامل، تعرض به جان، به مال، به ناموس ونا امنی راه ها میشود، گرفته شود، چه این عمل در شهر و آبادی صورت گیرد یا در صحرا و چه از سلاح استفاده شود یا از قوت بدنی.

شیخ الاسلام تیمیه رحمه الله می نویسد: تعدادی از علماء (امام مالک، شافعی، اکثریت حنبلی ها و بعضی از حنفی ها) راهزنی در آبادی را می پذیرند، و آنرا نسبت به صحراء اولویت میدهند، چون آبادی جای اطمینان و آرامش و همکاری فیما بین مردم است، پس حمله بر آن و گرفتن مال و دارایی اهالي آن نسبت به گرفتن مال مسافر سخت تر و دشوار تر است زیرا مسافر تمام مالش را با خود نمی برد. ( )

بنا به آنچه عدۀ زیادی از فقها کمین گیری در راه به غرض گرفتن مال را شکلی از اشکال راهزنی پنداشته و حد راهزنی را بالایش لازم میدانند، بدون شک انجام این عمل به غرض گرفتن زنان، بدترین نوع راهزنی محسوب شده و حکم راهزنی بالایش واجب میباشد. قرطبی می گوید: برداشتن سلاح و نشستن در راه بخاطر گرفتن فروج، بدترین نوع راهزنی بوده و نسبت به گرفتن مال قبیح تر است و عاملان آن تحت حکم آیۀ: “وَيَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَادًا”. می آیند.

قاضی ابن العربی در زمینه حکایتی را نقل نموده می نویسد: در آوانیکه در منصب قضاء بودم پروندۀ مردمی که به اهالی (رفقه) یورش برده بودند و از میان آنها تعدادی از مسلمانان و زنی را که به زور از شوهرش جدا کرده بودن، با خود بردند. این حادثه بالای آنها سخت تمام شد و راهزنان را گرفتار نموده و از من خواستار اصدار فیصله شدند، من از مفتیانی که بنده را به این منصب وادار کرده بودند، استفسار نمودم، آنها جواب دادند که: آنان در جمع راهزن نمی آیند؛ چون راهزنی در مال میباشد نه در فروج.

برایشان گفتم: إنالله و إنا إلیه راجعون، آیا نمی دانید که راهزنی فروج نسبت به راهزنی مال بد تر است، زیرا مردم از اینکه مال و دارای شان از دست شان برود راضی میباشند ولی به از دست دادن دختران و زنان شان هرگز راضی نمی باشند، بنابرین اگر سزایی بیشتر از آنچه الله متعال در حق راهزن گفته است، می بود، بر مجرمینی می بود که به فروج تجاوز کرده اند، شما را از صحبت مردان جاهل به ویژه مفتیها و قضاة بر حذر می دارم.

بنابرآنچه بیان گردید سزای اختطافگر عین سزای راهزن میباشد، چون اختطافگر با این عمل شنیع خویش شخصیت فرد اختطاف شده را با صفر ضرب نموده است بخاطر اینکه جرایمی را که بالای وی مرتکب شده باعث عار و ننگ وی و خانواده اش میشود و بسا اوقات مرگ را از این زندگی ننگین ترجیح میدهند، لذا بایست اختطافگر شدیدترین سزاء را ببیند، زیرا عملی را که راهزن با استفاده از زور و سلاح انجام میدهد مانند مختل ساختن امنیت جامعه، تعرض به مال و ناموس مردم عین اعمال را اختطافگر هم انجام میدهد، لذا سزای شان نیز یکسان میباشد، طوریکه الله متعال در مورد سزای راهزنان فرموده اند: “إِنَّمَا جَزَاء الَّذِينَ يُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الأَرْضِ فَسَادًا أَن يُقَتَّلُواْ أَوْ يُصَلَّبُواْ أَوْ تُقَطَّعَ أَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُم مِّنْ خِلافٍ أَوْ يُنفَوْاْ مِنَ الأَرْضِ”.

همچنان سنت عملی پیامبرعلیه السلام در مورد نحوۀ سزای راهزنان می رساند که عملکرد راهزن و اختطافگر مشابهت های زیادی باهم دارند طوریکه روایت است: “تعدادی از مردم قبیلۀ عیینه به مدینۀ منوره آمدند و با پیامبرعلیه السلام در مورد پذیرش اسلام بیعت نمودند ولی آب و هوای مدینه بالایشان بد خورد، چون نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم مراجعه نمودند، آنجناب برایشان فرمود که:

شیر و بول شتر را بنوشند، وقتی صحت یافتند، چوپان را کشتند و شتران را با خود بردند، وقتیکه پیامبرعلیه السلام از موضوع آگاهی یافت، مردانی را به تعقیب آنها فرستاد، آنها دستگیر شدند، پس پیامبرعلیه السلام دستان و پاهای شانرا قطع نمود و چشمان شانرا کشید و در آفتاب گرم و سوزان آنانرا گذاشت، آنها از بس گرمی و تشنگی هر قدر آب طلب کردند، برایشان آب داده نشد تا اینکه در همانجا مردند”.

قانون مبارزه علیه اختطاف و قاچاق انسان که در سال 1387 خورشیدی از جانب رئیس جمهوری اسلامی افغانستان توشیح گردید، در مورد مجازات جرایم اختطاف در فقرۀ (1) مادۀ ششم آن چنین صراحت دارد: شخصی که دیگری را با تهدید یا استعمال قوه یا انواع دیگر ارعاب ویا با استقاده از موارد مسموم کننده اختطاف نمایند، به حبس طویلی که از دوازده سال کمتر نباشد، محکوم میگردد.

علاوه بر آن، در فقرۀ چهارم مادۀ هفتم قانون مذکور میخوانیم که: هرگاه در حالات مندرج فقره های (1، 2 و 3) این ماده با مجنی علیه زنا یا لواط صورت گرفته باشد، مرتکب علاوه بر جزای پیشبینی شده ای جرم اختطاف به مجازات جرم زنا یا لواط نیز محکوم میگردد.

2- سزای اختطافگری که با فریب دادن فرد اختطاف شده مرتکب عمل زشت زنا شود: در مسئلۀ قبلی خواندیم که سزای اختطافگری که با استفاده از زور و اکراه فردی را اختطاف می نماید و با وی مرتکب زنا ویا لواط میشود، حد راهزن یعنی قتل است و علت آن علاوه بر تحقق صفت راهزنی، عمل نامشروع زنا و لواط هم میباشد.

اما در صورتیکه اختطافگر جهت رسیدن به هدفش، از فریب کار گیرد، هرچند صفت زور از آن منتفی میشود با آنهم تعدادی از فقها، فریب دادن کودک و گرفتن چیزی که نزد وی است، را نوعی از راهزنی میدانند. چنانچه در شرح کبیر میخوانیم که: فريب دادن طفل ممیز که معمولاً از جانب بزرگسالان فریب داده میشود تا ویرا در جایی داخل نماید و چیزی را که نزدش است، بگیرد، اگر ویرا به این هدف، بکشد، راهزن محسوب میشود زیرا اگر ویرا به قتل رساند، جزای حد راهزنی (محارب) بالایش تطبیق میشود و اگر با وی مرتکب عمل زنا شود، حد زنا بالایش لازم میشود.

بنابرین میان کاربرد زور و فریب دادن که از طرف اختطافگر صورت میگیرد، تفاوتی نیست و در هر دو صورت احتطافگر مستوجب حد میباشد.

3- سزای اختطافگری که با فریب دادن فرد اختطاف شده مرتکب زنا نشود: گاهی اتفاق می افتد که اختطافگر به غرض هتک حرمت اطفال دست به اختطاف آنها نمی زند بلکه به قصد گرفتن مال ویا به قصد ربودن کودک نوزاد جهت گرفتن فرزندی؛ می پردازد. هرچند در هر حالتی اقدام به این اغراض اختطاف محسوب میشود ولی فقهای کرام میان حکم اختطافگری که می کشد و مال را میگیرد و میان اینکه هیچ کدام آنها را انجام نمی دهد، تفاوت قایلند:

بعضی از فقهاء (احناف، شافعی ها و حنبلی ها) به این نظر اند که: سزای راهزنی که 1- فقط مال را میگیرد، قطع کردن دست و پا بگونۀ مخالف است یعنی قطع دست راست و پای چپ.  و اگر راه را به خطر مواجه نمودند و مال را نگرفتند در آنصورت نزد امام شافعی تبعید میشوند و نزد امام ابوحنیفه محبوس.

2- امام مالک رحمه الله میگوید: امام در رابطه به سزای راهزنی که تنها امنیت راه را تهدید و میکند، اختیار دارد که ویرا می کشد و به دار آیزان میکند ویا دست و پای ویرا بگونۀ مخالف قطع می نماید.

لذا وقتیکه سرقت مال به گونۀ که یاد آور شدیم، در زمرۀ راهزنی می آید، ربودن کودک به حد اولی در جملۀ راهزنی می آید. دکتر عبدالوهاب معمری میگوید: اختطافگری که اقدام به ربودن انسان زنده می نماید، سزایش حد زاهزنی است که با قطع دست و پا بشکل مخالف جامۀ عمل می پوشد و در صورتیکه دختری را برباید و با وی مرتکب عمل زنا شود، سزایش حسب لزوم دید حاکم مسلمانان طبق تفصیل فوق، سنگین تر میشود.

قانون مبارزه علیه اختطاف و قاچاق انسان در فقرۀ دوم، مادۀ ششم اینگونه سزاء را به اختطاف کنندۀ موصوف پیشبینی می نماید: شخصی که دیگری را با حیله و فریب اختطاف نماید، به حبس طویلی که از هشت سال کمتر نباشد، محکوم میگردد.
و در فقرۀ چهارم مادۀ مذکور میخوانیم که: شخصی که دیگری را با استفاده از طرق و وسایل مندرج فقره های (1، 2 و 3) این ماده اختطاف نموده و در بدل رهایی وی مال یا منفعت را مطالبه یا اخذ نماید، به حد اکثر حبس طویل، محکوم میگردد.

راه های جلوگیری از اختطاف

برای جلوگیری از اختطاف و ریشه کنی آن از جامعه، لازم است دست اندر کاران اُمور نکات ذیل را دنبال نمایند:
1- طبق مقولۀ عربی که گفته اند:
علمتُ الشر لتوقیه و من لایعرف الشر من الخیر یقع فیه
(شر را بخاطر وقایه از وقوع در آن، آموختم زیرا کسیکه خیر و شر را از هم تفکیک نکند، در آن می اُفتد).

برای رهایی از اضرار تباهکن اختطاف بایست عوامل و پیش زمینه های آنرا شناسایی نمود و برای درمان آن تدابیر مناسب را در نظر گرفت.

2- از طریق رسانه های جمعی، مکاتب، مساجد و اجتماعات مردمی، آثار بد اختطاف بیان شود تا مردم از آن آگاهی یافته و مسؤولین را در زمینه همکاری نمایند.

3- مردم را از حرمت اختطاف و مجازات ناشی از آن آگاهی داد تا علماً از حکم آن آگاه باشند و دانسته هم خود را از آن نگهدارند و هم دیگران را از آلوده شدن به آن برحذر نمایند.

4- چون جامعۀ افغانی، با اسلام و شریعت اسلامی بافت محکم و ناگسستنی ای دارد؛ پس آسان ترین راه کاهش و جلوگیری جرم اختطاف، تطبیق احکام شرع بالای مرتکبین این جرم میباشد.

5- تنفیذ مجازات بایست مطابق نص قرآن: “وَلْيَشْهَدْ عَذَابَهُمَا طَائِفَةٌ مِّنَ الْمُؤْمِنِينَ”، در محضر عام صورت گیرد تا مردم با دیدن آن صحنه، پند بگیرند و به آن نزدیک نشوند تا با سرنوشت این مجرمین مواجه نشوند.

نتیجه

از مطالبی که طی مقالۀ فوق نگاشته شد بر می آید که:
1- جرم اختطاف از زمره جرایم راهزنی و اشاعۀ فساد و بی بند و باری در زمین است.
2- سزای اختطافگری که با استفاده از زور مرتکب زنا میشود، مجازات قتل است.
3- سزای اختطافگری که با نیرنگ و فریب دادن مرتکب زنا میشود، حد زنا است.
4- سزای اختطافگری که مرتکب زنا نشود، بلکه تنها امنیت جامعه را برهم بزند، حد راهزنی است و به اختلاف علماء، امام مسلمانان در تطبیق سزا بر وی طبق نص آیۀ: “إِنَّمَا جَزَاء الَّذِينَ يُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الأَرْضِ فَسَادًا أَن يُقَتَّلُواْ أَوْ يُصَلَّبُواْ أَوْ تُقَطَّعَ أَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُم مِّنْ خِلافٍ أَوْ يُنفَوْاْ مِنَ الأَرْضِ ذَلِكَ لَهُمْ خِزْيٌ فِي الدُّنْيَا وَلَهُمْ فِي الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ”، اختیار دارد.

مأخذ:
1- ابن منظور، محمد بن مكرم بن منظور الأفريقي المصري، لسان العرب، ج: 9، ص: 75، دار صادر ، چاپ: اول، بيروت.
۲- ابن عابد محمد علاء الدين أفندى، حاشية رد المختار على الدر المختار شرح تنوير الأبصار فقه أبو حنيفة، ج: 4، ص: 151، دار الفكر للطباعة والنشر، بيروت، 2000م.
۳- همان اثر، ج: 15، ص: 314.
4- مقدسی، عبدالله بن احمد بن قدامه ابومحمد، المغنی، ج: 10، ص: 235، دارالفکر، بیروت، چاپ: اول، 1405ق.
5- جريده رسمی، نمبر مسلسل: 952، قانون مبارزه علیه اختطاف، مادۀ سوم، ص:46، وزارت عدلیه، 25 سرطان 1387ش.
6- سجستاني، أبو داود سليمان بن الأشعث، سنن أبي داود، ج: 4، ص: 484، دار الكتاب العربي ـ بيروت.
7- مجموعه مقالات سیمینار علمی – تحقیقی: تدابیر امنیتی در پرتو شریعت اسلامی و قوانین نافذۀ کشور، مقالۀ معاون محقق عبدالرحمن “حکیمزاد”: (فقر – چالش بزرگی فرا راه امنیت)، ص: 114- 115، اکادمی علوم افغانستان، مطعۀ بهیر، 1386ش.
8 – ماوردی، ابوالحسن، أدب الدنیا والدین، ص: 218، به نقل از درمان فقر نگاه قرآنکریم بیان، سیدجان، درمان فقر از دیدگاه قرآنکریم، ص: 565، مترجم: رحمت الله احمدی، چاپ: دوم، بنگاه انتشارات و مطبعۀ میوند، 1384ش.
9- همان اثر، ص: 218.
10 – ترمذی، ابوعیسی محمد بن عیسی، الجامع الصحيح سنن الترمذي، ج: 4، ص: 552، تحقيق: أحمد محمد شاكر، دار إحياء التراث العربي – بيروت.
11- نووی، یحی بن شرفَ، ریاض الصالحین، ج: 1، ص: 72، مترجم: عبدالله خاموش هروی، 1372ش.
12- بیان، سیدجان، درمان فقر از دیدگاه قرآنکریم، ص: 565.
13- فقر و بيكاري عامل عمده اي اختطاف اطفال و زنان در كشور، ۲۲ سرطان ۱۳۹۱، ش، www.khabaryaab.com

14- آ گلكوهي، محمدرضا و قلعه نوي آزادي اطفال در زنجير اختطاف، ص: 2، سه شنبه 11 جوزا 1389 ساعت 14:45 كليد گروپ.
15- همان، ص: 3.
16- الحشر/7.
17- مرزایی، مژگان، بیماری های روانی و چگونگی اثرات آن در افراد جامعه افغانی، ص: 99-100، اکادمی علوم افغانستان، 1391ش.
18- محمد ابراهیم بشارتی، بزه دیدگی زنان در افغانستان از گونه شناسی تا پاسخ دهی، ص: 3، انجمن علمی و پژوهشی قضایی، جامعة المصطفی العالمیة، 1392ش.
19- آوای زنان افغان شنبه, 07 جنوری 2012 http://voiceofwomenafg.blogspot.com/ 20 – آزادي اطفال در زنجير اختطاف، ص: 4.
21- حمید، نقیب الله، بررسی عوامل اختطاف و سرقت در افغانستان، اصلاح انلاین، فبروری 2011م.