نسل جوان مسلمان اگر مي خواهد از مرز خواب غفلت عبور كند و در اين دنيا حرفي براي گفتن داشته باشد، بايد با سلاح مطالعه، فكر و انديشه ي خود را مجهز كند؛ زيرا در دنياي رقابتي فعلي،انسان ضعيف جايي ندارد و آن ها  كه از افكار عميق تري بر خوردارند و از ميراث هويت خود آگاهي دارند، در برنامه ريزي براي رسيدن به هدف نيز موفق ترند، لذا مطالعه را بايد جدي گرفت كه آن چيزي بيش تر از پر نمودن اوقات فراغت و يك سرگرمي روزانه است.

نوشته: آبتین امیری

 امت علم و مطالعه

خداوند از ميان تمامي امت ها، امت اسلامي را بر گزيد و رسالت ابلاغ دين خود را بر دوش اين امت نهاد. پس از ظهور اسلام، مسلمانان با اقتدا به اين دين به موفقيت هاي بي شماري دست يافتند و بسياري از سرزمين ها را فتح كرده و ارزش هاي اخلاقي زيادي را به جهان بشريت عرضه نمودند. هنوز دو قرن از ظهور اسلام نگذشته بود كه شعار آزادي و برابري اين دين در نيمي از جهان طنين افكن شد و مقدمات ظهور تمدن اسلامي فراهم گشت.

اقتداي مسلمانان به شريعت اسلام سبب ظهور يكي از بزرگترين تمدن هاي بشري شد كه در علوم مادي و معنوي خدمات زيادي را به اجتماع بشري ارائه داد و انديشمندان زيادي را به جهانيان معرفي كرد، تا آن جا كه از شرق تا غرب جهان آن روز در سيطره ي دانش و علوم مسلمانان بود.

«ايمان» و «هدايت» دو سرمايه ي بزرگ براي مسلمانان در قرون اوليه بود و خداوند با هدايت نمودن اين قوم بر آ ن ها منت نهاد. در ميان تمامي اديان،تنها اسلام به اين آيه مفتخر شد كه خداوند در آن فرمود:

(اليوم أكملت لكم دينكم وأتممت عليكم  نعمتي و رضيت لكم الإسلام دينا)مائده :3

«امروز دين را برايتان كامل كردم و نعمتم را بر شما تمام نمودم و اسلام را براي شما به عنوان آئين بر تر برگزيدم».

نقطه شروع اين جهش و اين افتخار زماني بود كه بر پيامبر (ص)وحي نازل شد و او به نبوت بر انگيخته شد.

آنگاه كه از آسمان به او ندا رسيد:

(اقراً باسم ربّك الّذي خلق * خلق الإنسان من علق * إقراً وربّك الاًكرم* الّذي علّم بالقلم*)

«بخوان به نام پرور دگارت كه جهان را آفريد. همان خدايي كه انسان را از خون بسته به وجود آورد. بخوان كه پروردگارت از همه بزرگوارتر است. همان پروردگاري كه به وسيله ی قلم تعليم داد.»

بدين ترتيب نقطه ي آغاز رسالت و دعوت اسلامي بر مبناي خواندن و مطالعه شكل گرفت و اعجاز اسلام، قرآن و راه رسيدن به آن مطالعه و تدبر در آن بود.

در ابتدا مسلمانان به نوشتن و خواندن قرآن و پس از رحلت پيامبر(ص) به نوشتن و خواندن احاديث نبوي(ص)و پس از آن، در قرن هاي بعدي، به جمع آوري و مطالعه ي ساير علوم پرداختند، تا اين كه در علم دنيا و معنويت سرور و بادار جهانيان شدند.

ارزش مطالعه در صدر اسلام

ارزش خواندن و مطالعه در صدر اسلام به حدي بود كه در پايان جنگ بدر كه تعداد زيادي از مشركين به اسارت مسلمانان در آمدند، اعلام شد كه هر يك از مشركين اگر فديه بپردازد يا به ده نفر از مسلمانان سواد خواندن و نوشتن را بياموزد آزاد خواهد شد. آيا در تمامي جنگهاي دنيا مي بينيد كه براي آزاد سازي اسرا چنين شرطي گذاشته شود؛ اين از اهميت علم و مطالعه در اسلام، آن هم در بد ترين شرايط جنگ خبر مي دهد، تا آن جا كه اسلام سواد و مطالعه را با مصالح كلي خود حتي در شرايط جنگي يكي مي داند.

متأسفا نه اين امت با گذشت زمان حافظه ي تاريخي خود را از دست داد و با علم و مطالعه بيگانه شد و گنجينه ها و اندوخته هاي علمي دانشمندان گذشته خود را فرموش كرد، تا آن جا كه به دليل ضعف در مطالعه، سروري دنيا را از دست داد و آنرا به دست كساني سپرد كه راه علم و مطالعه به خوبي پيمودند.

امروزه ميزان مطالعه ي مسلمانان برازنده ي تمدن و رسالت آن ها نيست.آن ها كه مي خواهند در اين جهان حرفي براي گفتن داشته باشند و مسؤوليت اسلامي خود را به جا آورند،بايد در بُعد علمي و فكري و ميزان مطالعه در سطح بالايي باشند. بايد با علوم اسلامي، آثار انديشمندان ديني و آخرين دستاورد هاي علمي و ديني در عصر حاضر و تفكرات ساير مكاتب جهان آشنايي داشته باشند و اگر غير از اين باشد، با ضعف پشتوانه ي علمي نمي توان به رقابت با ديگر تفكرات پرداخت.

در شرايط امروزي، مسلمان چه بخواهند كه تنها يك مسلمان ساده باشند و چه بخواهند كه به عنوان مسلمان مسؤول و اصلاح گر وارد جامعه شوند، نيازمند مطالعه ي مناسب هستند. آشنايي صحيح با عقايد اسلامي، تفسيرهاي قرآني، احاديث نبوي، اجتهاد نوين و معرفت ديني درعصر حاضر تنها درسايه ي ترويج فرهنگ مطالعه ممكن است.

امروزه شرايط به گونه اي است و پيچيدگي هاي ارتباطي در جهان به شكلي در آمده كه بدون مطالعه و خواندن به سختي مي توان در اين دنيا حرفي براي گفتن داشت.

امروز ديگر نمي توان يادگيري مفاهيم و انديشه هاي ديني را در چند سخنراني خلاصه كرد. جهان امروز جهان رقابت نزديك و تنگا تنگ افكار است. از اين رو انديشمندان مسلمان زيادي وارد عرصه كار شده اند و در دفاع از كيان اسلام شروع به نگارش كتاب، مقاله يا بيان نظريات مختلف نموده اند.

بسياري از انديشمندان تمامي زندگي خود را واقف اين راه و اين مسير كرده اند.

تمامي اين تلاش ها براي آگاه سازي و بيداري امت اسلامي و هويت يابي آن در دنياي آشفته ي فعلي صورت مي گيرد، اما اگر نسل جوان مسلمان بخواهد نسبت به اين تلاش ها بي توجه باشد و با مطالعه، غريب و نا آشنا ، تمامي اين تلاش ها به هدر مي رود و فرهنگ و تمدن بيگانه بيش از پيش خود را بر جامعه ي اسلامي تحميل مي كند.

البته ضعف مطالعه امري نيست كه تنها در نسل جوان خلاصه شود؛ ضعف مطالعه به تمامي اقشار جامعه ي اسلامي بر مي گردد. در بسياري از مواقع حتي نخبگان ديني و برخي از علما نيز با ضعف مطالعه رو به رو هستند .همين امر سبب شده كه ميزان مطالعه در كشور هاي اسلامي بسيار پايين تر از كشورهاي غربي و حتي بسياري از كشورهاي فقير و جهان سومي باشد.

واقعيت فعلي ما

ديني كه آغازش با خواندن و مطالعه و افتخارش در سايه علم و مطالعه شكل گرفته،امروز کارش به جايي رسيده كه در قافله ي مطالعه در آخر خط ايستاده است و بهره ي آن از ميراث خويش و اندوخته هاي علمي جهان اندك است .

اهميت مطالعه در زندگي ما بسيار حياتي است. بايد فهميد كه هر انساني در هر درجه از علم، نبوغ و استعداد كه باشد از دانستن بي نياز نيست. تلاش براي دانستني هاي جديد و دانش روز تنها راه نجات از جهل و گمراهي است. راه رسيدن به فهم صحيح نيز آگاهي از انديشه ها و دستاورد هاي فكري ديگر انديشمندان است.

امروزه مهمترين راه دانستن و تجهيز فكري، مطالعه است و بدون مطالعه نمي توان با فكري قوي و برنامه ريزی وارد جامعه شد؛ از اين رو هيچ شاگرد يا محصلي و حتي عالمي نمي تواند ادعا كند كه پس از طي نمودن دوران تحصيل، در باقي عمر از مطالعه بي نياز است. اگر چنين تصوري وجود آيد، به جرأت مي توان ادعا كرد دوران انحطاط آغاز شده و به جاي ظهور اشخاصي كه مصلح و داراي فهم صحيح از دين باشند، شاهد ترويج جهالت، بدفهمي ها و تعصب هاي مختلف خواهيم بود.

مطالعه كردن،يعني بهتر و بيش تر دانستن، يعني بهتر سخن گفتن، بهتر انديشيدن و بهتر عمل كردن و چه كسي يافت مي شود كه از اين خصوصيات بي نياز باشد!

مطالعه تنها راه رسيدن به علم است و جز آن راهي وجود ندارد. اگر مطالعه نباشد، علمي هم در كار نخواهد بود.

خداوند مي فرمايد:

(هل يستوي الّذين يعلمون والّذين لا يعلمون)رعد:9

«بگو آيا كساني كه ميدانند با كساني كه نمي دانند مساوي اند!»

اين حكم شامل كساني نيز مي شود كه به بهانه ي عبادت، مطالعه و راه علم آموزي را كنار نهاده اند، تا به گمان خود از راه كسب ثواب به سعادت برسند،اما پيامبر(ص)مي فرمايد:

«برتري عالم بر عابد مانند برتري من بر كم ترين شماست.»روايت ترمذي

ضعف مطالعه يكي از ضعف هاي كليدي و سبب عقب ماني مسلمانان و گرفتاري آن ها در دام دشمنان است.

در اين شرايط نسل جوان مسلمان بايد ابعاد اين اسيب را بشناسد و بالا بردن ميزان مطالعه و ترويج فرهنگ مطالعه را در اولويت برنامه ها ي خود قراردهد؛ يعني هم خود وقتي مشخص از شبانه روز را به خواندن اختصاص دهد و هم زمينه ي اين امر را براي ديگران به ويژه زنان فراهم كند.

سهم زنان درين امر

امروزه فضاي مناسبي براي مشاركت ديني زنان وجود ندارد، از اين رو غالب زنان ديندار خانه نيشين هستند و اين بدين معناست كه پيام ديني به طور كامل و صحيح به آن ها نمي رسد. تلاش براي افزايش مطالعه زنان، تلاش براي آگاه سازي كساني است كه تربيت نسل هاي آينده را بر عهده دارند، شناخت صحيحي از دين و مفاهيم ديني داشته باشند.

نبايد فراموش كرد كه امروز با وجود تبليغات سنگيني كه عليه انديشه ي اسلامي مي شود، انديشمندان و متفكران زيادي در جهان اسلام ظهور كرده اند كه عمر پر بركت خود را صرف باز سازي انديشه ي اسلامي، شناساندن چهره ي حقيقي اسلام، رابطه ي انسان معاصر با دين و ترويج فرهنگ و عقايد صحيح ديني نموده اند

نسل جوان مسلمان اگر مي خواهد از مرز خواب غفلت عبور كند و در اين دنيا حرفي براي گفتن داشته باشد و اساساَُ بداند كه  «چه بايدبكند؟» بايد با سلاح مطالعه، فكر و انديشه ي خود را مجهز كند؛ زيرا در دنياي رقابتي فعلي،انسان ضعيف جايي ندارد و آن ها  كه از افكار عميق تري بر خوردارند و از ميراث هويت خود آگاهي دارند، در برنامه ريزي براي رسيدن به هدف نيز موفق ترند، لذا مطالعه را بايد جدي گرفت كه آن چيزي بيش تر از پر نمودن اوقات فراغت و يك سرگرمي روزانه است.

منبع : بیداری اسلامي