سرزمين افغانستان معادن بي شماري دارد كه بعضي آنها كشف و دوره هاي سروي و اكتشافي را پشت سر گذاشته و آماده استخراج هستند و بعضي هم استخراج مي شوند ، ولي باز هم با قاطعيت مي توان گفت تمامي معادن افغانستان به حالت دست نخورده باقي است. و همين كار باعث تحريك حس غارتگري متجاوزين شده كه به اين سرزمين تجاوز نظامي نمايند.

بیشترین اطلاعات را در خصوص منابع معدنی افغانستان شوروی در اختیار دارد.

مهمترین ذخایر معدنی شناخته شده در افغانستان بدین قرار است:

گاز طبیعی، زغال سنگ، آهن ، نفت، مس، اورانیوم، نمک، کروم، نیکل، طلا ، سولفور، باریت، روی ، قلع، فلوئور، طلق، منیزم، میکا، سنگ لاجورد، یاقوت، آلومنیوم، سرب، پنبه نسوز، جیوه، بوکسیت، تنگستن، لیتیم، منگنز، سنگ مرمر، سنگ گچ، سنگ آهک و …

از این میان عمدتا گاز طبیعی ، زغال سنگ و نمک، اورانیوم، کروم، مس، طلا و نقره و… استخراج شده است.

گاز طبیعی:

معادن گاز طبیعی شناخته شده بیشتر در سر حدات شمالی افغانستان در مزار شریف، اطراف شبرغان و سرپل قرار دارد. ذخایر گاز طبیعی افغانستان بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلیارد متر مکعب تخمین زده شده است که پس از استخراج صادرات آن با احداث خط لوله ای به شوروی صورت می گرفته است.

ذخایر نفت:

طبق نتیجه تحقیقات ۱۳۱۴ ذخایر نفت ( پترول ) در ولایت هرات، شبرغان، میمنه، قندوز، طالقان، سرپل و هلمند تثبیت گردیده است. طبق قراردادی بین روسیه و افغانستان ۵۵ حلقه چاه توسط روسبه حفر گردید و نفت آن به شوروی صادر گردید. ذخایر نفت افغانستان در ابتدا حدود ۱۰۰ میلیون بشکه و در تحقیقات بعدی مقدار آن بیش از این تخمین زده شده است. ذخایر نفت افغانستان مانند ایران و روسیه در میان طبقات سوم دوره های زمین شناسی قرار دارد.

معادن زغال سنگ:

امروزه اهميت ذغال به همگان روشن است گر چه تا حدود زيادي كارخانه ها و فابريكات گازي و نفتي شده ولي هنوز از اهميت ذغال سنگ كاسته نشده است . در افغانستان زغال سنگ با کیفیت عالی وجود دارد. ذخایر اثبات شده آن حدود ۱۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تن پیش بینی شده است.
معادن زغال سنگی در بغلان ( معدن کرکر)، آش پشته، قندوز ( بندگی ) ، شرق هرات ( کرخ) ، مزار شریف ( صوف ) شناسایی گردیده اند.

معادن زغال سنگ افغانستان در نقاط زير موقعيت دارد:

زغال سنگ كوتل خاكي علاقه برفك
زغال سنگ آش پشته
زغال سنگ فرح كرد غوربند و گاوپران سرخ پارسا
زغال سنگ نهرين
زغال سنگ جدران
زغال سنگ گرمك علاقه چهل دختران دره صوف
زغال سنگ گوله يدري علاقه كشنده مابين دره صوف و بلخاب
زغال سنگ سنجور علاقه كرخ هرات
زغال سنگ انزري ،شهيدان در حدود لاغرجوي كوه دره كوت
زغال سنگ قريه كندلان چقماق مداخيل ارزگان
زغال سنگكرمان و سرجنگل علاقه دايزنگي ،ذغال سنگ پلخمري …

از جمله معادن ذغال سنگ افغانستان كه مورد استفاده و بهره وري قرار گرفته بود عبارت بودند از: در صوف ، آش پشته ، سبزك هرات ، كركر و دودكش پلخمري كه فعلا فقط كركر و دود كش مورد استفاده قرار مي گيرند.

زغال سنگ دره صوف که در ۲۰۰ کیلومتری شهر مزار شریف واقع است از لحاظ کیفیت و استخراج نسبت به مناطق دیگر مقام اول را دارد . قسمت اعظم زغال سنگ این معدن برای نیروگاه برق مصرف می شود در حالیکه گاز همان منطقه برای رفع نیازهای صنایع معمولی کشورهای شمالی ، به کشور های همسایه صادر شده است.
کارخانه های شهر بغلان، جبل السراج، گلبهار و پل خمری از زغال سنگ معدن کرکر استفاده می کنند.

معادن طلا:

از گذشته های دور به طریقه کامل و ابتدایی زر شویی از رودخانه کوکچه طلا به دست می آید. از این روش در مناطق مختلف از جمله در مناطق دروازه در بدخشان تا قلعه زال در قندوز و دره های راق و دادنگ چهل کان استفاده می شود.
تحقیقات وجود معادن طلا در بدخشان، قندهار، زابل ( زرکشان، انگوری، کریستو) را تثبیت می کند.

معادن نقره:

مهمترين معادن نقره افغانستان ( طلای سفید ) در ارتفاعات بدخشان ،منطقه پنجشير ، در سیم کوه هرات، خاکریز قندهار، غوربند و علاقه هزارجات و در رگه های معدن سرب بی بی گوهر ( قندهار) مشخص گردیده است.

معادن آهن:

معادن آهن افغانستان هم از نگاه كميت و هم كيفيت در آسيا سرآمد تمامي معادن به حساب مي آيد و در كل سنگ آهن افغانستان به طور فيصدي ۶۲ آهن دارد كه اين در نوعيت خود درجهان كم نظير است. که در این میان ذخایر آهن قندهار، میمنه ، هرات ، ارزگان، پکتیا و خصوصا بامیان شهرت زیادی دارند. در ۱۰۰ کیلومتری شمال قندهار منطقه خاکریز معدن بزرگ آهنی با ظرفیت ۳ میلیون تن واقع شده است . همچنین معدن آهنی در ۹ کیلومتری شهر جبل السراج قرار دارد. یکی از بزرگترین معادن آهن آسیای مرکزی معدن آهن حاجی گک در ولایت بامیان و در ۱۴۰ کیلومتری شمال کابل است . ذخیره آهن این معدن را دو میلیارد تن با ۶۳ درصد خلوص تخمین زده اند. در چند کیلومتری این معدن یک ذخیره عظیم آهک ( برای گداختن آهن ) وجود دارد.

معادن آهن افغانستان بصورت فهرست وار به شرح زیر است :

معدن آهن دامنه كوه پغمان در بالاي حصه كوتي
آهن كوه جبل السراج
آهن ده سبز كوه خاك لمبه
آهن كوتل خاواك پنجشير
آهن قول منار
آهن كوه قلعه خواجه صاحب
آهن كوه شاخ برتني
آهن لولنج غوربند
آهن ارغنداب
آهن دره مياداد
آهن كوه خورد كابل
آهن رخه پنجشير
آهن كوه دشت لوگر
آهن كوه قمچين باف ميدان
آهن دره پنجشير
آهن كو اله بله
آهن پارند در بازارك پنجشير
آهن كرم جدران
آهن كوه شاقول و شيرداغ
آهن سرخ كوتل هرات
آهن سياه تپه و فراخلوم بهسود
آهن زرد شنوار
آهن كوه شاه مسعود قندهار
آهن كوه بچه كرخ هرات
آهن سياه مشرقي
آهن گلستان فراه
آهن بهارك بدخشان
آهن حاجيگگ باميان.

معادن مس:

یکی از بزرگترین معادن مس جهان معدن آینک در افغانستان است که ذخیره آن را بین ۴ تا ۵ میلیون تن تخمین زده اند از دیگر معادن مس کشور می توان به معادن زیر اشاره کرد:

معدن مس كوه چراغاني كهنه خمار ولايت ميدان در ۶۰ کیلومتری کابل
معدن مس در كوتل خاواك پنجشير
معدن مس فرنجل غوربند
معدن مس كوه كمري و كوه سياه بين كوه سرخ مناري شيوه كي كابل
معدن مس لوگر در منطقه گلدره
معدن مس جيرعلي پنجشير و تاواخ پنجشير
معدن مس آسيا در موضع چهل ستون و كوه خيرآباد
معدن مس كوه واصل آباد ،قرغ ، تندي للندر
معدن مس گل دره كوهدامن
معدن مس كوتل قليچ علاقه كهمرد باميان
معدن مس ارغنداب ،توخي قندهار.

معادن سرب:

سرب فرنجل غوربند
سرب مرگ بهسود
سرب كوه ميان شان ارزگان
سرب مومن قول شيرداغ
كوه قند و كوه چهل انجورك علاقه كهمرد
نهرين و جرم در نواحي بدخشان و قطغن
سرب دره صوف
سرب قلعه بي بي گوهر
سرب سياه دره يك و لنگ
سرب علاقه ميدان
سرب نواحي هرات
سرب تنكران بدخشان.

معادن سولفور:
ذخایر بزرگ سولفور در ولایت بلخ، اشکاشم بدخشان و نزدیکی ولایت ننگرهار وجود دارد.

معادن اورانیوم:
در بیابانهای جنوب غربی ، در کوه میر داوود بین هرات و شیندند و در منطقه قندهار وجود دارد.

معادن گرانيت:
اين معادن در نقاط زير يافت مي شوند :
استالف، چهاريكار،كوه جوانمرد قصاب، شاه كابل خورد علاقه ميدان ، كوه سرخي غاره علاقه كوهدامن، كوه قره باغ – جدران ، بهسود، ارزگان ،نهرين ، شنوار.

سنگهای قیمتی:

مشهورترین سنگهای قیمتی افغانستان لاجورد، لعل، یاقوت، زمرد می باشد . که مهمترین و معروفترین آنها لاجورد بدخشان می باشد. معدن مهم لاجورد و لعل در منطقه سرسنگ در شرق رودخانه کوکچه و در ۳۵ کیلومتری جنوب منطقه حضرت سعید می باشد که ذخایر لاجورد این منطقه ۲۰۰ تن تخمین زده شده است.

از این سنگ در ابعاد مختلف بین ۱۰۰ گرم تا ۵ کیلو در کیفیتهای مختلف موجود می باشد.
این سنگ از معدن افغانستان می باشد. حدود ۵۰۰ کیلو تا ۱ تن موجود می باشد.

سنگهای ساختمانی:

معادن سنگ مرمر در رنگهای مختلف در جاغوری ولایت غزنی، ریگستان ولایت قندهار ، غوربند ولایت پروان، گلران ولایت هرات و کوه قورغ ولایت کابل به فراوانی پیدا می شود.

معدن نمک:

نمک افغانستان از معادن طالقان در ولایت تخار، گلفکان تخار ، اندخوی ولایت فاریاب، نمکسار هرات، معدن مغور در غزنی و معدن مزار شریف در بلخ استخراج می شود.

نقشه مهمترين معادن و ذخاير فلزی افغانستان