د موسم اټکل – موسم اړوند معلومات
د موسم اټکل
موږ ټول د راتلونکی موسم په څرنګوالي پوهيدل غواړو. دا له موږ سره د خپلې ورځې په پلانولو کې مرسته کوي. موږ غواړو پوه شو چې څومره تودې جامې واغوندو، آیا چترۍ له ځانه سره یوسو او يا آيا دا ورځ به د میلې لپاره مناسبه وي او که نه. که څه هم کله داسې ښکاري چې د موسم اټکل کوونکي به هسې حدس وهي، خو داسې نه ده، د موسم اټکل ته د ساينس یوه لويه برخه ځانګړې شوې ده.
مترالوجي
مترالوجې د ځمکې د اتموسفير څيړنې ته وايي. هغه ساينسپوهان چې د ځمکې اتموسفير مطالعه کوي د مترالوجستانو په نامه ياديږي. د ځمکې د اتموسفیر د مطالعې له لارې مترالوجستان د موسم اټکل کوي. خو د موسم په اټکل کې د ګڼو تحولاتو له کبله دا اټکل ۱۰۰٪ دقيقه نه دی.
مترالوجستان د ځمکې د اتموسفير ګڼ اړخونه اندازه او مطالعه کوي. د دې لپاره چې موسم اټکل کړي، دوی د فشار لوړ او ټيټ سيسټمونه مطالعه کوي او د دوی تر منځ پولې د موسم د پولو یا جبهو په نامه يادوي. لاندې به موږ دا موضوع په جزياتو سره وڅيړو.
د فشار لوړوالی او ټيټوالی
د موسم د اټکل لپاره د لوړ فشار او ټيټ فشار سيمو پيژندل خورا مهم دي. ځکه چې د هوا د فشار تفاوت د باد د رامنځته کيدو لامل ګرځي.
د لوړ فشار سيسټم ـ د لوړ فشار سيسټم عموما د ښه موسم په معنی وي. ځکه چې دا سيسټم سړه او وچه هوا راکاږي. د موسم پر نقشه د لوړ فشار سیستم په آبي H ښودل کیږي.
د ټيټ فشار سيسټم ـ د ټيټ فشار سيسټم معمولا د باران او وريځ موسم په معنی دی. دا ځکه چې د ټيټ فشار سيسټم معمولا توده او مرطوبه هوا راکاږي. په يوه موسومي نقشه کې د ټيټ فشار سيسټم په سور L ښودل کیږي.
د موسم پولې
د لوړ فشار او ټيټ فشار سيسټونو ترمنځ پولې ته د موسم پوله وايي. په هغه ځای کې چې د هوا دا دوه متفاوتې کتلې سره يو ځای کیږي زیاتره طوفانونه رامنځته کیږي.
د سړې هوا پوله ـ دا هغه جبهه ده چې د هوا توده کتله په سړه بدليږي. د تودې هوا پوله د سړې هوا د پولې په پرتله خورا ورو حرکت کوي. دا پوله زياتره باران او وريځ راولي.
د ولاړې هوا پوله ـ د ولاړې هوا پوله هغه ده چې په يوه ځای کې د اوږد وخت لپاره پاتې کیږي. د ولاړې هوا جبهه اوږد باران له ځانه سره راوړلای شي.
د بندې هوا پوله ـ د بندې هوا پوله هغه وخت رامنځته کیږي چې د سړې هوا يوه کتله د تودې هوا پر کتلې باندې برلاسې شي.
وچه کرښه ـ وچه کرښه هغه پوله ده چې د وچې هوا کتله د تودې هوا له کتلې څخه جلا کوي. د وچې کرښې په دواړو خواو کې د حرارت درجې او د پرخې د نقطې تر منځ پراخ توپیر پروت دی.
د موسم د پولو سيمبولونه:
- د سړې هوا پوله
- د تودې هوا پوله
- د ولاړې هوا پوله
- د بندې هوا پوله
- د وچوالي کرښه
مترالوجيکه ټيکنالوجي
د ټيکنالوجي زیاته برخه د موسم د وړاندوينې او اټکل لپاره ځانګړې شوې ده. هغه اسباب چې مترالوجستان يې کاروي په لاندې ډول دي:
د ډاپلر رادار ـ د ډاپلر رادار يو ځانګړی رادار دی چې د اورښت (باران، ګلۍ، واورې) اندازه او د باد سرعت او سمت څرګندوي. دا له مترالوجستانو سره مرسته کوي چې د طوفانونو په اړه خبرداری ورکړي.
سټلايټ ـ له سټلايټ څخه په استفادې سره د ځمکې په يوه پراخه سیمه کې د وریځو جوړيدل ليدل کیږي.
د باران ګيج ـ هغه آله ده چې د باران د اورښت مقدار څرګندوي.
انيموميټر ـ هغه آله ده چې د باد سرعت څرګندوي.
بارموميټر ـ بارموميټر د هوا فشار او د هغه لوړوالی او ټيټ والی اندازه کوی.
کمپيوټري موډل ـ د موسم د اټکل اداره له کمپيوټر څخه په استفادې سره د بيلابيلو اندازه ګيریو او راغونډو شويو معلوماتو پر بنسټ د موسم موډل جوړوي.
د موسم د اټکل په اړه په زړه پورې معلومات
ډآپلر رادار د ډآپلر اغيز څخه په استفادې سره د يو جسم سرعت او مسير څرګندوي. دا آله له موسم پرته نورې کارونې هم لري لکه د پوليسو د سرعت د معلومولو آلې، پوځ او د روغتيايي پاملرنې په موخه هم کارول کیږي.
د پرخې نقطه هغه ده چې اوبه په هوا کې تراکم کوي.
ځينې کسان وايي چې پخپلو مفصلونو او په تيره بيا د زنګون په مفصل کې د درد پر بنسټ د موسم اټکل کولی شي. ښايي دا به د هوا په فشار کې د بدلون له کبله وي.
رطوبت په هوا کې د اوبو د بړاس د مقدار اندازې ته وايي.
