زړه په څه روښانه کیږي؟

د معرفت او پوهی په ویناوو، په هغه ویناوو چې د معرفت او پوهنې د سیوري لاندی وي،یعنی که یو څه خبرې یا ویناوې سړی واوري، چې په هغه کې د معرفت څرک وي ،نو د انسان زړه او دماغ ته سکون ورځي، يعني ښي خبری او معنی داره خبري دي چې د انسان زړه روښانه کوی ،کله کله د یو صاحبدل استاد چې د درد او تجربو خاوند وي او په خپلو شاګردانو زهیر وي،د هغي خبري هم ښي لګیږي ،ځکه د هغي سره د وطن او د وطن د بچیانو د راتلونکی غم وي ،او د ډیرو لویو آرمانونو لورینه یې په زده کوونکو وي ،نو ځکه د داسي استاذانود درد د کېسو په اوریدو سره په انسان کې د درد د احساس قوه پیاوړي کیږي ،او د هغو خبرو څخه چې ترې د پوهنې او معرفت بوی راخیژي ،د سړي روح او روان پرې تازه شي ،د ښو خبرو مثال لکه د ګل وږمې دي ،چې روح او دماغ پرې تازه کیږي ،ډیر ځله انسان د همدې لویانوله خبرو نه د حقیقت خواته لاره پیداکوي ،د بیدارونکو او انتباهی خبرو او ویناوو څخه انسان ټکان خوری ،او بیداره کیږي ،یانې په خود راځي او د تعلیمی،تربیوی،او اخلاقي ویناوو څخه انسان تعلیمی، تربیوی، او انتباهی درس اخلي ،او د هغوي د ویناوو څخه چې فکرونه یې د عوامو د سطحی نه اوچت دي او لوست او ذاتي هوش یې هم اوچت دی ،نو د هغوي ویناوي هم په او چته سطحه کې وي ،چې هر څوک پرې نشي پوهیدلای، یعنی هرڅوک یې په معنی او مفهوم نشي رسیدلای ،هغوي په خپلو ګهرباره ویناوو سره، مونږ د روح او ځان په ورشو ګانو کې ګرخوي ،او دا د عارفانو خاصه ده ،په کوم لید چې هغوي دنیا ویني شاید چې زمونږ د لید سره توپیر ولري ،د لته د شیخ ابولحسن خرقانی له ویناوو څخه څو مثاله وړاندی کوم.

د شیخ ابوالحسن خرقانی له ګهر باره ویناوو څخه: 

شیخ ابوالحسن خرقانی وایي: چې دوه کسانو ځواب ماته سخت د خودۍ ټکان راکړ،لمړی یو فاسد انسان چې زما له خوا تیریده او ما خپلي جامې ترې راټولی کړې چې په هغه و نه لکیږي ،د خبرو او احوال اخیستلو په وخت کې ماته یې یوه خبره وکړه او وې ویل چې ای شیخه خدای خبر چې سبا به زمونږ حال څه وي ،شیخ ابوالحسن خرقانی وایي : دې خبری ماته سخت د خودۍ ټکان راکړ.

دوم : یو ډیر مست چې کله به غورځیده او کله ودریده ،په یو خټینه کوخه کې (د خټو ډکه)چې د اوبو او خټو نه ډکه وه بی باکانه تیریده ،وایي ما پرې ورږغ کړه ،چې ګوره خپو ته دې پام کوه چې و نه ښویږي ،ده راته وویل :که زه وښویږم شیخه باک نه لري ،پام چې ته ونه ښویږي چې تا پسی به یوه لویه ټولنه دروښویږي.

بل ځای شیخ ابولحسن خرقاني په خپل ګهرباره ویناوو کې وایي : کله چې یو عالم سهار وختي له خوبه پاڅي هغه د خپل علم د زیاتولو په لټه کې وي ،او کله چې زاهد پاڅي هغه د خپل ایمان د زیاتولو په فکر کې وي ،خو کله چې ابوالحسن له خوبه پاڅي : نو هغه د یو انسان د زړه د خوشحالولو په لټه کې وي

د نلسن ماندلا زرینه وینا ده چې وایي :فرق زما او زما د زندان د ساتونکی په څه کې دی پوهیږئ ؟ کله چې هغه زما د زندان د کوټې کړکۍ خلاصه کړي ، هغه تاریکي او غم ویني ، او زه هیلي او امیدونه یانې رڼا ګانې وینم ، نو ستاسو لید ډیر مهم دی ښه لید ولرئ.

سید عبیدالله نادر