حمل و نقل و ارتباطات در افغانستان
وضعيت راههاي ارتباطي زميني در افغانستان بسيار نامناسب است از ۲۱۰۰۰ كيلومتر جاده اي كه در افغانستان ساخته شده است ۲۸۰۰ كيلومتر آن (۳/۱۳%) آسفالت شده و مابقي رهها خاكي بوده و از زيرسازي ضعيفي برخوردارند. کشور افغانستان شبکه چندان گستردهای از راهها ندارد. بطور مختصر راهها و تونلهای اصلی این کشور عبارتاند از:
تونل سالنگ:
با طول ۲۶۷۶ متر بصورت فنی ساخته شده عرض آن بطور عموم به هفت متر بالغ میگردد. عرض بتن و یا قیر آن به شش متر و ارتفاع تونل به هفت متر میرسد.
کار نقشهبرداری راه پلخمری، مزار شریف و شبرغان که ۳۶۰ کیلومتر طول دارد به کمک روسیه انجام یافتهاست. این راه نسبت به راه پیشین ۴۰ کیلومتر کوتاه تر است.
راه پلخمری و شبرغان:
ین راه نیز شاهراه بزرگ کشور بوده شهرهای عمده مانند، پُلخُمری، ایبک، خلم، مزارشریف، بلخ، آقچه و شبرغان را با هم وصل مینماید.
کار نقشهبرداری این راه در سال (۱۳۴۲ ش) آغاز و در سال (۱۳۵۱) تکمیل گردیده طول این راه ۳۶۰ کیلومتر بوده و عرض آن ده متر است. با احداث این راه اولاً ۴۰ کیلومتر راه کوتاه تر گردیده و از طرف دیگر مشکلاتی که از ناحیه کوتل رباطک و تنگی تاشقرغان موجود بود از بین رفت.
شاهراه غربی کشور:
راه کابل به قندهار: این راه یکی از راههای درجه اول ترانزیتی افغانستان بوده استانهای مهم کشور را با هم ارتباط میدهد. با پایان ساخت این راه ارتباط میان قندهار و سپین بولدک را از یک طرف و نقاط عمدهٔ کشور چون غزنی، مقر، قلات را از طرف دیگر تأمین کردهاست.
کار نقشهبرداری این راه در سال ۱۳۳۶ خورشیدی آغاز و در سال ۱۳۴۵ کار ساخت آن خاتمه یافت. طول این راه ۴۸۳ کیلومتر بوده در طول سال قابل استفادهاست زیرا در خط و سیر آن شاهراه نقاط مرتفع واقع نشده و دارای کوتل نیست این راه توسط کمک ایالات متحده امریکا و متخصصین آن تکمیل گردیدهاست. راه بین قندهار و سپین بولدک که ۱۰۱ کیلومتر طول دارد از جملهٔ راههای پخته و اساسی بوده عمدهترین راه ترانزیتی را بین قندهار و کویته تشکیل داده است.
راه قندهار، هرات و تورغندی: این شاهراه یکی از مدرنترین شاهراه افغانستان شمرده شده تقریباً تماماً از بتن ساخته شدهاست. طول این راه یعنی از قندهار الی تورغندی (قره تیپه) ۶۷۴ کیلومتر بوده، دوازده متر عرض دارد که بخش بتنی آن به هفت متر میرسد. مقاومت این راه زیاد بوده و در ایام تابستان نسبت گرمی هم تخریب نمیگردد.
راه اسلامقلعه به هرات: بعد از آنکه راه کابل، قندهار و هرات تکمیل گردید، اتصال راه هرات و اسلامقلعه ) نقطه مرزی با ایران) یک امر ضروری پنداشته شده راه عمدهٔ ترانزیتی بین هرات و مشهد را تشکیل میدهد.
کار ساخت این راه در سال ۱۳۲۳ آغاز شده و در سال ۱۳۴۶ به پایان رسید. این شاهراه در تمام سال فعال بوده یک شاهراه عمده بشمار میآید.
بنادر و كشتيراني:
افغانستان راهي به درياهاي آزاد ندارد و بالطبع فاقد بندر و كشتيراني است. تنها رود قابل كشتيراني رودخانه مرزي آمودريا است كه مي تواند پذيراي كشتيهاي كوچك تا ظرفيت ۵۰۰ تن باشد . در سواحل آمو دريا شبه بندرهايي احداث شده است كه مهمترين آنها خير آباد و شيرخان است.
راه آهن:
افغانستان جز معدود كشورهايي است كه هيچ گونه توسعه اي را در زمينه راه آهن شاهد نبوده است . تنها دو تك راه آهن وجود دارد . يك مسير ۱۰ كيلومتري از كوشك در مرز تركمنستان به تورغندي در افغانستان و يك تكه مسير ۱۵ كيلومتري از ترمز در مرز ازبكستان تا خير آباد در افغانستان كه توسط نيروهاي شوروي احداث شده بودند.
البته در سالهای گذشته ( سال ۱۳۰۷ هجری شمسی ) دولت وقت می خواست بنای یک خط آهن را در افغانستان بگذارد و با شرکتهای راه آهن آلماه و فرانسه قراردادهایی در این زمینه امضا کرد، اما به دلایلی ساخت آن متوقف شد. بقایای این خط آهن تا چندی پیش در دارالامان کابل وجود داشت، ولی اکنون آثاری از آن باقی نمانده است.
در حال حاضر نخستین خط راه آهن افغانستان در حال ساخت است. طول اين خط آهن در ايران وافغانستان ازسنگان الي مسلخ يا گمرك هرات در حدود۱۳۰ كيلومتراست كه ۷۰ كيلومترآن درايران و۶۰ كيلومترآن درافغانستان قراردارد. اين خط آهن از كمك هاي بلا عوض ايران ساخته مي شود ومصارف آن در حدود ۷۵ ميليون دالر تخمين شده است كه درطي مسيرراه خود سه ايستگاه درمناطق مختلف خواهد داشت. کارساخت اين خط آهن توسط شركت پارس كه يك شركت ايراني است قراردادشده است.
ين خط آهن افغانستان رابه كشورچين كه يكي از بزرگترين صادركنندگان درسطح بين الملل مي باشد و همچنين آسياي ميانه را به بندرعباس، بندر چابهار، بندر كراچي، بندر بمبي و ساير بنادر بين المللي كه بين جنوب و شمال آسيا موثر هستند وصل مي كند.
فرودگاه:
اولین طیاره را مردم کابل در هنگام جنگ استقلال در آسمان شهر کابل دیدند که چند بمب روی این شهر ریخت. بعد از کسب استقلال کشور ( ۱۲۹۸ شمسی ) چند طیاره از اتحاد شوروی سابق و آلمان خریداری و اولین میدان هوایی افغانستان به نام خواجه رواش در کابل ساخته شد .
اولین شرکت هواپیمایی افغانستان بنام آریانا افغان در سال ۱۳۳۲ هجری شمسی آغاز به کار کرد. و هم اکنون بزرگترین شرکت هواپیمایی افغانستان می باشد. هواپیمایی آریانا در سال ۱۳۶۶ شمسی ۱۲ فروند طیاره در اختیار داشت که عمدتا سفرهای کابل به تهران، بیروت، آنکارا، فرانکفورت، لندن، مسکو، لاهور، دهلی نو، جده، رم، پاریس، آمستردام و … توسط این شرکت انجام می شد. لذا پروازهای داخلی افغانستان به شرکت هواپیمایی باختر افغان که در سال ۱۳۴۵ هجری شمسی تاسیس شده بود، واگذار شد.
افغانستان در مجموع داراي ۴۷ فرودگاه است كه از اين تعداد تنها دو فرودگاه كابل و قندهار بين المللي هستند .از فرودگاههاي موجود ۱۰ فرودگاه باند آسفالت دارند و از اين تعداد نيز ۳ فرودگاه باندي بلندتر از ۳۰۰۰ متر دارند.مابقي فرودگاهها داراي بند خاكي هستند و از اهميت زيادي برخوردار نيستند.
افغانستان تا سال ۱۳۵۴ شمسی با ۲۵ کشور قرار داد مواصلات هوایی امضا کرده بود و یکی از اعضای سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری ( ایکائو ) است. براین اساس چون افغانستان با توجه به موقعیت جغرافیایی خود ( قلب آسیا ) مسیر بسیاری از کشورها را کوتاهتر می سازد، جهت حق العبور هر پرواز هواپیماهای خارجی مبلغ ۴۰۰ دالر دریافت می نماید.
ارتباطات:
وضعيت دسترسي به وسايل ارتباطي در افغانستان تقزيبا مشابه با ساير بخشها و بسيار محدود است. تعداد كل خطوط تلفن در حال بهره برداري در افغانستان بالغ بر ۳۳ هزار خط است كه از اين تعداد ۱۷ هزار خط ديجيتال و مابقي آنالوگ هستند.اين تعداد خط تلفن در ۷۵ شهر داير است و بيشترين سهم به كابل متعلق است . دسترسي به تلفن همراه نيز از طريق دو شركت خصوصي روشن و افغان وايرس ممكن گرديده است. تاكنون حدود ۱۵۰۰۰ سيم كارت از طريق اين شركتها به متقاضيان واگذار شده و رشد اين بخش بسيار بيشتر از خط تلفن ثابت است. ضعف در زير ساختهاي مخابراتي مرتبط با شبكه تلفن ثابت و كمبود عرضه سبب بالا رفتن قيمت خط تلفن گرديده و مردم بيشتر به تلفن همراه روي مي آورند كه داراي مزيت قيمت است . ضريب نفوذ تلفن ثابت بسيار ضعيف است به طوريكه باري هر ۱۰ نفر ۱% تلفن ثابت وجود دارد . ارتباط مابين شهرها نيز از طريق ۵ عدد VSAT نصب شدهدر كابل ،هرات ،مزار شريف،قندهار و جلال آباد ممكن شده و امكان تبادل صوتي و اطلاعات از اين طريق مهيا گرديده است.
در سال ۲۰۰۴ تعداد مراكز ارائه دهنده خدمات اينترنت در افغانستان به ۷ عدد رسيد اما از آمار كاربران در اين سال اطلاعي در دست نيست . رقم تخميني در مورد كاربران اينترنت در سال ۲۰۰۲ نمايانگر وجود ۱۰۰۰ نفر كاربر در افغانستان بود كه مطمئنا با روند فعلي گسترش مراكز خدمات رساني اينترنت اين رقم افزايش يافته است .در سال ۲۰۰۳ “af” به عنوان دامنه (domain) افغانستان ثبت شد و سايتهاي افغاني از آن تاريخ مي توانند از اين كد استفاده كنند.