حكم استمناء و روش علاج آن از منظر دین و اخلاق
مقدمه:
استمناء یا خود ارضایی یک عمل زشت ون اپسند است که چه از منظر شرعی و چه ازمنظر حفظ الصحه مخرب جسم و جان شناخته شده، وهمواره مورد نکوهش علماء دین و پزشکان قرارگرفته است. و مردم ازابتلاء به این عادت ناپسند برحذرداشته شده اند. افراد مبتلاء به آن دچارنوع خود کم بینی و حقارت درجامعه می شوند، هرچند این عمل معمولاً درخفا انجام می شود، ولی روح وروان انسان را تحت تأثیرمستقیم قرارداده و افراد مبتلا را درجامعه انگشت نما می سازد. رنگ های پریده، لرزش اعضاء بدن مثل دست وانگشتان، کم حوصله گی، و کم حافظگی همه عوامل و شواهد است که افراد مبتلاء به استمنا را درجامعه رسوا و چهره های زارآن ها را برملا می سازد. پرداختن به تمام ابعاد این موضوع مهم و پیچیده از حوصله این مقال بیرون است. مقاله حاضر به علت اجتناب ازدرازی مطلب صرف به ابعاد مذهبی آن چشم اندازی دارد. امید اندکی دربلند بردن سطح آگاهی مردم سهم گرفته باشم. هم چنان قابل یاد آوری می دانم که ما ادعا نداریم که کل مطلب را بیان کرده ایم، بل اذعان داریم که اندکی به این مطلب که نسبتاً مهم به نظرمی رسد، پرداخته شده است، امید واریم کارشناسان علوم پزشکی و علوم مذهبی ابعاد صحی و اخلاقی این مسئله را بیشتر کالبد شگافی نموده و با نورآگاهی خود، علاقنمندان اینگونه مسایل را درجامعه به ویژه نوجوانان وجوانان را آگاهی ومصئونیت بخشند.
حكم استمناء
استمناء واژه عربی است که به معنی طلب منی کردن می باشد. و درفارسی به آن “خود ارضایی” و دراصطلاح عامیانه به آن “جــــلق” می گویند. یعنی با دست خود، خود را راضی ساختن و ازغلیان شهوت کاستنن است. این عمل اگرچه این عمل درامتداد حیات بشر درمیان انسان ها بوده ودوام داشته است، ولی روش و کاربرد آن همواره فرق می کرده است. درعصر حاضر با به میدان آمدن فن آوری وسایل وابزارجدید استمناء به بازار زندگی وارد شده است، که جوانان زیادی اعم ازپسرودختر را به آن مبتلا می سازند. که باید مردم ازآن برحذرداشته شود، ازآن جای که این عمل زشت و ناپسند برای مبتلایان ضرروزیان های زیادی جسمی وروحی به دنبال دارد، لذا برای اجنتاب و یا ابتلا ازین این عادت ناپسند و مخرب عقل وهوش و جسم وجان برآن شدیم تا درین مقال بیشتر به ابعاد مذهبی این عمل پرداخته شده است. جمهور اهل علم و اكثر علماء دین مثل امام مالك (رح) و امام شافعى (رح) عمل استمنا حرام مي دانند، و دلایل حرمت آن را چنین ارائه می کنند:
1- خداوند (ج) در قرآن کریم فرموده است كه: ” وَالَّذِينَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حَافِظُونَ (5) إِلَّا عَلَى أَزْوَاجِهِمْ أوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَيْرُ مَلُومِينَ (6) فَمَنِ ابْتَغَى وَرَاءَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْعَادُونَ (7) و آنان كه شرمگاه خود را حفظ ميکنند، مگر بر همسران خويش يا بر آنچه كه ملك يمين شان است، پس در اين صورت بر آنان نكوهشي نيست، پس هركه غير اين طلب كند، آنان از حد درگذرندگانند”.
واکثرعلماء دین مي گويند هر كسى كه بغير از همسران شان و يا ملك يمين شان (کنیزکان) طالب شهوت جنسي باشند (مانند استمناء) از متجاوزين در حدود خداوند (ج) به حساب مي آيند.
2- خداوند در قرآن فرموده است كه: “وَلْيَسْتَعْفِفْ الَّذِينَ لا يَجِدُونَ نِكَاحًا حَتَّى يُغْنِيَهُمْ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ” (سوره نور آیت 33)، يعنى “پس پاكدامنى پيشه كنند آن هايى كه راهى را براى ازدواج نه مي یابند تا اين كه خداوند (ج) از روى فضلش آنها را بى نياز سازد”، و مي گويند كه امر كردن به پاكدامنى دليل بر اين است كه صبر كنند و راه حرام را در پيش نگيرند، وبرمفاسد و منکرات متوسل نشوند.
3- از عبدالله ابن مسعود (رض) روايت شده است كه گفت: “ما گروهى از جوانان همراه پيامبر صلى الله عليه و سلم بوديم و کسی را (براى ازدوج كردن) نه مي یافتيم، سپس پيامبر صلى الله عليه و سلم به ما گفت: “اي جماعت جوانان، هر کس از شما توانايي ازدواج را دارد پس ازدواج کند؛ زيرا ازدواج بهتر چشم را (از حرام) مي‌پوشاند و بهتر فرج را از ( حرام) محافظت ميکند، و کسي که نه توانست (ازدواج کند) بايد روزه بگيرد؛ چون روزه او را از حرام نگاه مي دارد (زيرا شهوت جنسي او را کم مي کند) (بخارى : 5066/112/9 و مسلم : 1400/1018/2).
ولى بعضى ديگر از علماء استمناء را حرام مي دانند مگر دربعضی حالات خاص؛ مانند ترس از زنا و لواط، ترس از مرض، ترس از فتنه و وقوع در مشاهده فلم های جنسی (سیکس)، عدم ازدواج به علت عدم استطاعت مالی، فقر و تنگدستى گسترده، دور بودن از همسر به علت سفر و يا مرض و غيره، هنگام غلبه وفوران شهوت، و از اين قبيل مسائل كه در اين حالت مي گويند مباح است و اشكالى ندارد، ولى اگر هنگامي آن كار را انجام ندهد در زنا و يا لواط ميافتد آن را واجب ميدانند، و همه اين ها به علت قاعده “اخف الضررين” يعنى “كمترين ضرر” مي باشد.
و اين قول دوم شايد بهترين راه حل باشد براى خروج از اين خلاف و به خصوص در اين زمانه كه به علت گسترش رسانه های صوتی وتصویری و تهاجم فرهنگی غرب فتنه جنسى به اوج رسيده است، پس حكم استمناء به شرح زير خلاصه ميشود:
1- براى كسي كه طالب شهوت باشد و فقط به خاطر لذت جنسى و بدون ضرورت استمناء كند حرام مي باشد. و این حرمت جداً باید درنظرگرفته شود.
2- براى كسي كه در معرض زنا و يا لواط قرار گيرد بر او واجب ميشود كه استمناء كند تا مرتكب فاحشه نه شود.
3- براى كسي كه طالب خوشگذرانى و شهوت نه باشد ولى به علت در معرض فتنه هاى جنسى بودن شهوتش فوران شود و متزوج نباشد و قادر به ازدواج نیزنه باشد، و يا از همسرش دور باشد، در اين حالت اگر پس از سعى و كوشش براى ترك اين كار مانند روزه، اذكار، مطالع کتب و دروس علمى وتلاوت قرآن باز هم نه تواند شهوتش را تسكين دهد، درچنین حالت براى او مباح است كه اين كار را انجام دهد، تا مرتكب گناهان کبیره ديگر مانند زنا و لواط و مشاهده افلام جنسى (سیکس) وغيره نه شود.
ونیز به جاى هدر دادن و تلف كردن وقتش در اوهاوم و وسوسه هاى شيطانى كه ممكن است چندين ساعت به طول بيانجامد و نهايتاً شايد به فاحشه ومنکر يا تماشاى افلام جنس منجر شود، مي تواند از همان اول اين كار را (استمناء) تحت قاعده “أَخَفّ الضَّرَرَين” يعنى: “كمترين ضرر” انجام دهد، و راه شيطان را براى كشاندن او به ابواب فاحشه و گناهان بزرگتر قطع كند، و بتواند زندگى و عبادتش را با ضميرى فارغ از اوهام و جنگ و جدالهاى جنسى ادامه دهد، ولى ناگفته نماند كه نبايد براى خود هر بار بهانه اى بتراشد و به استمناء لجوء كند زيرا اگر اين عمل بطور مداوم انجام گيرد بزودى به يك عادت ابتلا خواهد شد كه ترك آن بسيار دشوار خواهد شد، و حتى پس از ازدواج نيز شايد از آن عمل نجات نيابد، و شايد اين عمل را از نزديكى با همسرش ترجيح دهد.
بطور خلاصه اگر عمل استمناء وسيله اى براى نجات از گناهان بزرگتر و يا بيشتر باشد در اين صورت مباح است، و گرنه اگر وسيله اى براى لذت و خوشگذرانى باشد مجاز نيست. باید ازآن جداً پرهیزشود.
توصیه های اخلاقی به كسانى كه عادت به استمناء کرده اند:
چنانچه كسى به طور مداوم دچار استمناء شود، به زودى به يك عادت مبتلا خواهد شد و براى همين نيز يكى از اسامى استمناء “عادت سِريّة” يعنى “عادت مخفى” مي باشد، و ترك آن مشكل خواهد بود، ولى همان طوری كه در حديث صحيح از پيامبر صلى الله عليه و سلم نقل شده است “خداوند (ج) هيچ مريضى را نازل نه مي كند مگر اين كه به همراه آن دارو و شفایش نيز نازل مي كند”. پس كسى كه به اين مرض یا عادت زشت يعنى استمناء دچار شده است باز نيز دارو و شفایش در قرآن و سنت بسیارساد ه آسان يافت مي شود. به طور خلاصه بعضى از امورى كه شخص مبتلا به اين بيمارى را سود ميب خشد می پردازیم:
1- بايد هدف اساسىِ ترك از اين عمل زشت و ناپسند فقط به خاطرترس از خداوند(ج) وحفظ الصحه شخصی باشد، نه به خاطر آبرو ريزى و يا چيزهاى ديگر.
2- دعاء كردن واز خداوند (ج) طلب استعانت کردن كه او را از اين بيمارى زشت و مهلک نجات دهد، مخصوصا دعاء در اوقات اجابت مانند سجود، قبل از نماز مغرب، روز جمعه، بين اذان و اقامه در مسجد، ثلث اخير شب و سحرگاهان قبل از طلوع صبح وغيره، و خداوند متعال وعده داده است كه كسى كه از او چيزى را طلب كند خواسته او را بر آورده مي كند، خداوند مي فرمايد: “و من اصدق من الله قيــــــــــلا” و گفتار چه كسى از گفتار خداوند (ج) صادقتر است؟” و در سوره بقره ميفرمايد: ” و اذا سألك عبادى عني فاني قريب، اجيب دعوة الداع اذا دعان” يعنى: “و (اى پيامبر) اگر بندگانم از تو در مورد من پرسش كنند پس من نزديك هستم، دعاى دعاكنندگان را اجابت مي كنم”.
3- ازدواج، زيرا پيامبر صلى الله عليه و سلم در حديث صحيحى كه وارد شده است آنرا براى جوانان توصيه كرده است و فرموده است: “يا معشر الشباب من استطاع منكم الباءة فليتزوج، فانه اغض للبصر و احصن للفرج ، و ان لم يستطع فعليه بالصوم فانه له وجاء” يعنى: “اى جوانان، هر كس از شما كه استطاعت داشته باشد ازدواج كند، زيرا چشم را بهتر (از گناه) حفظ ميدارد و شرمگاه را بهتر (از گناه) نگه مي دارد ، پس اگر نتوانست سراغ روزه برود زيرا او را (از گناه و شهوت حرام) نگه ميدارد”.
4- روزه گرفتن، زيرا نخست توصيه پيامبر اكرم صلى الله عليه و سلم مي باشد براى مهار شهوت، و دوم هنگام پر خورى شهوت تحريك ميشود ولى كمتر خوردن و يا روزه گرفتن از شدت شهوت ميكاهد.
5- چشم پوشيدن از مناظر شهوت انگيز مانند زنان زیبا ، نوجوانان خوش سیما ، تصاویر، و فيلم هاى مبتذل و غيره، زيرا با دیدن چنین مناظر، شهوت انسان تحریک می شود و بنای سرکشی نفس كم كم شروع مي شود ولى اگر از همان ابتداء نفس مهار نشود، و شهوت خاموش نه شود، براى دفع شهوت فرد به استمناء و يا زنا کشانده می شود . و نا گفته نماند كه شيطان يك شخص را پله به پله استدراج مي كند تا اين كه او را دچار معصیت نظیراستمناء و يا عمل فاحشه (زنا) كند.
6- دورى و امتناع ازتماشای فلم های جنسی ( سیکس) ، برنامه های ناپسند و مبتذل در شبکه های تـلویزیون، سایت های مبتذل درانترنت درهنگام خلوت، و يا اين كه آن ها را مهار و نظارت كند مثلاً از برنامه هاى فيلترشده در انترنیت و كمپيوتر استفاده كند و شبکه های را که ازطریق ماهواره فيلم هاى مبتذل پخش می کنند، قرنطین کنند، این در واقع بهترين توصیه ما براى کسانی که اندکی سستی درمهارکردن شهوت دارند و یا ضعف نیروی ایمان ومعنویت دارند و به آسانی دچارامراض شهوانى مانند زنا، لواط و استمناء، می گردند. اين ست كه اگر ضرورتى نه باشد، ازقرارگرفتن درمعرض چنین مناظرو محافل ومجالس واماکن جداً بپرهیزد.
اگر كسى سعى كند دست از معصيت الهی بردارد و از اوهام شیطانی وشهوانى بپرهیزد، شيطان با مكر و حيله و را دوباره وسوسه می کند، و با فراهم شدن امکانات او را به عمل زشت قبلي اش بر مي گرداند، و اعمال ناپسند را درنظر او زیبا جلوه می دهد؛ مثلاً او را وادار به شنيدن اخبار و موسیقی شهوت انگیز، خواندن مطالب جنسی (سیکس) ، دیدن تصاویر برهنه و دیگرمواردی می کند که هدفش نزديك كردن آن شخص به اين محیط و انداختن او دردام گناه و ارتکاب اعمال ناپسند و شرم آورمی گردد. افراد سست عنصر و ضعیف الایمان به محض نزديك شدن به دایره مناظرشهوت انگیز چه ازلحاظ شنیداری یا دیداری وغيره، شیطان كم كم او را وسوسه ميكند و دوباره او را به نظر به تصاوير حرام وادار ميکند و طبيعتا انسان برای دیدن چیزهای پنهان و محرم مصرو متجسس می باشد، که در چنین موارد براى اشباع غريزه جنسي اش نهايتا او را وادار به استمناء و يا حتى زنا ميكند.
شيطان به صورت مستمر پله پله هميشه انسان را تا مرز حرام و ارتکاب معصیت می کشاند، پس بهترين راه دست كشيدن و دور شدن از اين عمل زشت و مضر اجتناب ازوسائل، ذرایع و اماکن شهوت انگيز مي باشد. پيامبر صلى الله عليه و سلم فرموده است كه: “هر گاه مرد و زنى با هم خلوت كنند شخص سوم دربین آن ها شيطان خواهد بود” يعنى آنها را وسوسه می کند تا به كار حرام مبادرت ورزند، در واقعیت امردرعصرحاضر نیز مي توان گفت هر گاه شخصى با انترنت و ماهواره و اين قبيل آلات و ادوات که برنامه ها و فلم های جنسی ( سیکس) پخش می کنند، خلوت کند، و سرگرم شود، شخص بعدى همراه آن شخص، شيطان خواهد بود و او را وسوسه خواهد كرد تا اينكه او را وادار به كار حرام وافتادن درلجن معصیت كند، و از آن جايي كه شهوت انسان يك غريزه جنسى بسيار قوى مي باشد، لذا هميشه شيطان از اين طريق مكرها و حيله های خود را به کارانداخته و انسان درگرداب کارهای ناصواب و اعمال مخرب ایمان و وجدان و مضرصحت وسلامت می کشاند.
افرادی که تسلط کامل برخود ندارند، هرگز تنها نه خوابند و تنها زندگی نه کنند، زیرا درخلوت و تنهایی انسان دچارنوع افسردگی واضظراب می شود که افراد کم توان و بی اراده یکی ازراه های بیرون رفت از افسردگی و تنهایی و بی مبالاتی را در آلودگی به مواد مخدر و امیال شهوانی می داند. لذا باید تا حد ممکن راه های مشروع دفع شهوت را جستجو و نیز راه های استفاده درست ازرسانه های صوتی وتصویری را باید جمستجو کرد، تا ازیک طرف از ارتکاب به گناه درامان ماند وازطرف دیگرلطمه به صحت وسلامت انسان زده نشود. هرگاه کسی برخود ونفس خود تسلط ندارد سعی کند تا کمترازچنین فضا وامکانات استفاده کند.
7- از دوست بد دورى كند زيرا بيشتر گناه ها و مصائب سببش دوستان بد هستند. مصاحبان و معاشران درزندگی انسان خیلی اثرگذاراند، و انسان ها بیشترازهم نشینان و دوستان شان متاثرو شناخته می شوند. ازآن است که درباب معیارشناخت افراد شیخ اجل حضرت سعدی (رح) افراد را به رویت دوستان مصاحب ومعاشرشان قرارمی دهد وچه زیبا می گوید:
تو اول بگو با کـــــــیان دوستی من آن گه بگویم که توکیستی
ویا شاعردیگری برای درامان ماندن ازمصیبت ها، وگرفتاری ها و اجتناب ازسقوط درگر داب انحطاط اخلاقی و تباهی توصیه میکند و ميگويد:
تا توانى مي گـــــريز از يـــــار بــد یار بد، بـــــدتر بــُوَد از مــــار بــــد
مار بد تنهـــــا تو را بر جـــــان زند يار بد بر جان و بر ايمـــــــــان زند
8- تنهايى و بيكار ماندن از هر بلايى بدتر است، پس بهتر است كه بيكار نماند و وقت فراغ خود را صرف مطالعه، اذكار، تلاوت و عبادت كند، زيرا اوقات فراغت و مخصوصا اگر قدرت مالى همراه آن باشد اساس مفسدات جوانان ميباشد، شاعر ميگويد: (ان الشباب و الفراغ و الجِدة مفسدة للمرء اىَّ مفسدة) يعنى: (به درستي كه جوانى و بيكارى و مال فاسد كننده يك شخص هست آنهم چه مفسدتى !)، و همچنين ضرب المثل عربى ميگويد: “الوقت كالسيف، ان لم تقطعه قطعك” يعنى: “وقت مانند شمشير مي باشد، اگر با آن قطع نكنى آن تو را قطع ميكند”.
9- در نظر گرفتن مخاطر و ضررهاى جسمى از قبيل زود عصبانى شدن، ضعف قوت جنسی، شل شدن اندام هاى تناسلى، ازدست رفتن حافظه، كمر دردی، کسالت وغيره براى كسانى كه به عادت ناپسند استمنا مبتلا شده اند و زياده روى ميكنند.
10- خواندن هر چه بيشتر اذكار، قرآن، نماز هاى تهجد، سنت و نافله و مشاركت در كاهاى خير و اموراجتماعی و غيره.
11- انجام تفریحات سالم مثل ورزش، نرمش ، مطالعه، مباحثه، رسامی، نقاشی، اسپ سواری، شکار، و گشت وگام درکنارآب و ساحل ومناظرزیبای طبیعی. به جای آلودگی های جسمی و جنسی.
12- توصیه اخير اين است كه هر چند اگر كسى دچار استمناء شود، چه به آن عادت كرده باشد و چه گاه گاهى آنرا انجام دهد، نبايد در اين معركه با شيطان خودش را ببازد و تسليم هوا و هوس نفس خويش شود، زيرا شيطان در اين نوع مسائل از دو راه به بنى آدم ضرر ميرساند، يكى اين كه او را دچاروسوسه هاى می کند تا به جای مراجعه به عقل ووجدان از هوا و هوس پیروی کند. تا اينكه دچارعمل زشت استمناء شود، و ديگر اينكه به محض فارغ شدن از اين كار، او را وادار به ملامت و سرزنش خود ميكند، تا جايي كه خود را پست و نا چيز مي شمارد لذا ممكن است كه از بسيارى كارهاى خيروپرمنفعت و يا مشاركت در امورمهم ، حیاتی وسازنده مانند: کارومشغله سالم و پرمنفعت، آموزش وپرورش، تحصیل دروس علمى، مطالعه، ورزش، حفظ و تلاوت قرآن، نماز جماعت و غيره دست بكشد و ناچارا دچار مكر و كيد ديگر شيطان شده است و خنجر دو سره خود را با موفقيت به كار برده است، پس هر چند كسى اين كار را انجام دهد بايست با اعمال خير آنرا جبران كند، و خود را به علت اين كار ذليل نشمارد و از كارهاى خير به علت ارتکاب اين عمل دست نكشد تا مجال ديگرى براى نفود مكر و حيله هاى شيطانى براى ترك اعمال خير نگذارد. خداوند (ج) ميفرمايد: “ان الحسنات يذهبن السيئات، ذلك ذكرى للذاكرين” (سوره هود، آیت 114)، “به درستي كه نيكي ها، بدي ها را از بين مي برند، و این یك اندرز و ياد آورى مي باشد براى پند گرفتگان”.
و عجيب آن است كه يك شخص روزانه دچار گناهان كبيره مانند غيبت، نَمّامى، ترك نماز ، دشنام، حسد، خيانت، و غيره ميشود، ولى هيچ احساس گناه و شرم وخجالت نه می كند، و كسى نيز او را سرزنش نه مي كند، هر چند از گناهان كبيره و واضح به شمار ميروند، و در قرآن و سنت صريحا از آن ها نهى شده است، ولى به محض اين كه دچار استمناء شود، گرچه نهى آن در حديث نيامده، و در قرآن فقط از آن استنباط شده، و علماء در مباح بودن آن اختلاف دارند، ولى غوغايى از سرزنش های درونی ( وجدانی) را برنفس خويش مي انگيزد، و خود را چنان تحقير مي كند كه دست از بسيارى از كارهاى خير چه فردى و چه جمعى ميكشد زيرا به استمناء خود را لایق آن اعمال خير و مجالس علم وهمنشینی با بزرگان ودانشمندان و مدیران جامعه نه می بینند. در حالي كه هنگام انجام گناهان كبيره مانند غيبت و غيره اين احساس را نه می داشته باشد. و اين در واقع اختلال در ميزان ترك منهيات و فعل اولويات مي باشد، كه بايد اصلاح شود.
وفرجام سخن این که مبادا با ابتـــــــــــلاء به عمل زشت استمناء با دست خود، به هوش وحواس وجسم وجان خود صدمه زده و موجب بی اعتباری وبی آبرویی اجتماعی را ازیک سو و ازسوی دیگرموجبات خشم وغضب خداوند را فراهم سازیم. ویا بهتراست بگویم که سند بد بختی خود را با دستان خود امضاء کنیم.
توچون می کنی اختر خویش را بد مداراز فلک چشم نیک اخـــتری را
والســــــــــلام علی من اتبع الهــــــــــــدی
داکترخواجه روح الله “عباسی”
