د مریخ د ژوند په اړه څیړنې

په مریخ کې د ژوند کولو په تړاو د څیړنو لړۍ د نولسمې پیړۍ له پیل څخه روانې دي. ساینس پوهانو د ټیلسکوپونو په مرسته خپلې څیړنې او ماموریتونه تر نن ورځې دوامداره ساتلي دي.

له پیړیو راهیسې خلکو مریخ ته د ژوند لپاره د مناسبت په اړه فکر کاوه

له پیړیو راهیسې خلکو د مریخ او ځمکې د نږدېوالي او ورته والي له امله فکر کاوه چې دا سیاره د ژوند کولو لپاره مناسبه ده. که څه هم داسې ګڼل کېدل چې ښایي هیڅکله د مریخ د ژوند کولو وړتیا ثابته نه شي، خو وخت په تېرېدو سره داسې شواهد پیدا شول چې مریخ د اوسیدو لپاره مناسبه سیاره کیدای شي.

د لومړنیو څیړنو تمرکز د مریخ د جغرافیایي ځانګړتیاوو او خیالي نقشو په پیژندلو وو. خو وروسته علمي څیړنو ټینګار وکړ چې په مریخ کې د اوبو، کیمیاوي موادو، او په خاوره او تیږو کې د ځانګړو عنصرو شتون ممکن دی. سربېره پر دې، د اتموسفیر په ترکیب کې د ګازونو شتون هم څیړل شوی دی.

مریخ: د ژوند کولو لپاره یو احتمالي کور

مریخ د ژوند کولو لپاره د څیړنو یوه مهمه سرچینه ګڼل کېږي، ځکه چې دا سیاره په ځانګړو اړخونو کې د ځمکې سره ورته والی لري. مریخ تر اوسه د یخنۍ موسم، د ځمکپوهنې ځانګړی جوړښت، او د اقلیمي ثبات لرونکی دی.

مریخ په خپل طبیعي حالت کې تر ډېره بدلون نه دی موندلی. لږترلږه دوه یا درې سطحې یې له ۳.۵ میلیاردو کلونو څخه زیات تاریخ لري، چې ممکن د دې سیارې لرغونتیا او ځانګړتیاوې د نورو سیارو په پرتله غوره کړي. حتی که په دې سیاره کې ژوند شتون ونلري، دا سطحې د لرغونو معلوماتو لپاره مهمې ګڼل کېږي.

د ژوند شتون: یوه پرانیستې پوښتنه

تر اوسه دا پوښتنه لا پر ځای پاتې ده چې ایا په مریخ کې ژوند شتون لري یا پخوا شتون درلود. د دې پوښتنې ځواب لا هم د ساینس پوهانو د څیړنو په تمرکز کې دی. د مریخ په اړه څیړنې په شلمه او یوویشتمه پیړۍ کې د خلکو د پام وړ ګرځېدلې او ډېری یې د تخیلي تفریحي مفکورو لپاره الهام ګرځېدلې دي.

د ناسا څیړنې او راتلونکې پلانونه

ناسا د ۲۰۱۴ کال د جنورۍ پر ۲۴مه په یوه راپور کې د مریخ د اوسنیو څیړنو په اړه معلومات ورکړل. په دې راپور کې ویل شوي چې د مریخ په سیاره کې به د پخواني ژوند موجودیت د پلټنې هڅه وکړي.

د دې څیړنې تمرکز به د ژوند د چاپېریال او د پخوانیو اوبو د شتون په اړه وي، لکه د پخوانیو سیندونو او جهیلونو نښې. که دا څیړنې مثبتې پایلې ولري، نو دا به وښيي چې مریخ د ژوند کولو لپاره ممکن مناسب چاپېریال درلود.

ناسا ساینس پوهان لا هم په دې کار بوخت دي چې د مریخ د اوسیدلو امکانات په ساینسي ډول تایید کړي.

ایا مریخ کې ژوند امکان لري؟

مریخ، چې د “سور سیاره” په نوم هم پېژندل کېږي، د انسانانو لپاره د لسیزو راهیسې د څېړنې او کشف موضوع ده. دې سیارې د خپل ځانګړي چاپېریال او فزیکي ځانګړتیاوو له امله ساینس پوهان هڅولي چې د ژوند شتون یا د ژوند امکانات په اړه پلټنه وکړي.

د مریخ چاپېریال

مریخ د خپل کوچني اندازه او لږ کثافت لرونکي هوا له امله د ځمکې په پرتله یو لړ سخت شرایط لري:

• تودوخه: د مریخ منځنۍ سطحې تودوخه شاوخوا -60 سانتي ګراد ده، چې په قطبي سیمو کې تر -125 سانتي ګراد پورې رسېږي.
• اتموسفیر: د مریخ اتموسفیر ډېر نازک دی او د ځمکې د اتموسفیر په پرتله یوازې 1% کثافت لري. دا اتموسفیر تقریباً 95% کاربن ډای اکسایډ لري او د ژوند لپاره اړین اکسیجن پکې ډېر لږ دی.
• اوبه: که څه هم مریخ د لرغونو اوبو نښې لري، اوس مهال اوبه یوازې د یخ په بڼه په قطبي سیمو یا د ځمکې لاندې پرتونو کې موندل کېږي.

د ژوند لپاره اړین شرایط

ژوند هغه مهال رامنځته کېږي چې لاندې شرایط موجود وي:

1. اوبه: اوبه د ژوند د دوام لپاره یو اساسي عنصر دی. مریخ کې د یخ او د اوبو بخاراتو نښې موندل شوي، خو روانې اوبه لا هم ندي تایید شوي.
2. انرژي: ژوند د انرژي یوه سرچینه ته اړتیا لري. په مریخ کې، د لمر وړانګې د انرژي یوه ممکنه سرچینه ده، خو د اتموسفیر د نازک والي له امله زیاته خطرناکه وړانګې ژوند ګواښي.
3. عضوي مواد: ژوند د کاربن پر بنسټ ولاړ دی، او د مریخ په خاوره کې د کاربن نښې موندل شوي.

د ساینس پرمختګ

په تېرو څو کلونو کې، د ناسا او نورو فضایي ادارو له خوا د مریخ د ژوند د موندلو لپاره ګڼې هڅې شوې دي:

• کیرېاسټي او پرسیورنس روور: دې سپړونکو د مریخ سطحه مطالعه کړې او داسې شواهد یې موندلي چې مریخ یو وخت د ژوند لپاره مناسب چاپېریال درلود.
• د اوبو نښې: سپوږمکیو او روبوټونو د مریخ په سطحه د اوبو لرغوني اثار او د ځمکې لاندې ممکنه اوبه کشف کړې دي.

د راتلونکي لپاره پلانونه

انسانانو ته د مریخ د ژوند د امکان په اړه د لا زیاتو څېړنو اړتیا ده. لاندې ګامونه د ژوند د موندلو یا د ژوند لپاره د مریخ د جوړېدو امکان ارزوي:

1. د ساکن ژوند پلټنه: ساینس پوهان هڅه کوي چې د مایکروبي ژوند نښې ومومي.
2. د انسانانو استوګنه: د “ایلون ماسک” په مشرۍ، سپېس اېکس او نورې ادارې هڅه کوي چې په مریخ کې د انسانانو لپاره استوګنځایونه جوړ کړي.
3. تخنیکي پرمختګ: د چاپېریال د بدلون او د اکسیجن تولید ټکنالوژي به د راتلونکي ژوند لپاره اساسي رول ولوبوي.

په اوسني وخت کې، مریخ د ژوند لپاره ډېر سخت شرایط لري، خو ساینس پوهان هیله لري چې په راتلونکي کې به یا د مریخ د ژوند نښې وموندل شي یا به د دې سیارې د انسانانو د ژوند لپاره چاپېریال برابر کړي. د مریخ په اړه څېړنې یوازې د ژوند د امکان په اړه زموږ پوهه نه زیاتوي، بلکې د انسانانو د کاینات د کشف په سفر کې نوې دروازې هم پرانیزي.

ژباړه: ذبیح الله شینواری