اگر نذری خود را پوره کرده نتوانم؟

برادران یک سوال داشتم اگر شخصی نذر بگیرد که اگر کارشود برای مسجد فرش ویا جای نماز تهیه میکنم ولی کارش میشود اما شخص نمی تواند نذر خود ادا کند حال ازنگاه اسلام راه بدیل یا کقاره دارد یاخیر.
برادرتان اجمل

الحمدلله،
قبل از جواب به این سؤال، باید یاد آور شویم که نذر نمودن درنزد اکثر علماء امری شایسته و جالب نیست؛ زیرا نذر کردن – اگر معلق به چیزی باشد- اکثره علماء آنرا مکروه می دانند، احادیث وارده دلالت دارند که نذر چیزی از تقدیر الهی را تغییر نخواهد داد، و تاثیری بر سرعت خروج از موقیعت سخت ندارد، انسان گمان می کند که نذر در وقوع رویدادها موثر است، و این نادرست است.
پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند : « إِنَّهُ لَا یَرُدُّ شَیْئًا وَإِنَّمَا یُسْتَخْرَجُ بِهِ مِنْ الْبَخِیل»
یعنی : «نذر چیزی از تقدیر الهی را تغییر نمی دهد، بلکه بوسیله آن، چیزی از دست بخیل بیرون می آید». بخاری (6608) ومسلم (1639).
و از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده که پیامبر صلی الله علیه وسلم – در یک حدیث قدسی – فرمود : «لاَ یَأْتِی ابْنَ آدَمَ النَّذْرُ بِشَیْءٍ، لَمْ یَکُنْ قُدِّرَ قَدَّرْتُهُ، وَلَکِنْ یُلْقِیهِ الْقَدَرُ، وَقَدْ قَدَّرْتُهُ لَهُ، أَسْتَخْرِجُ بِهِ، مِنَ البَخِیلِ» بخاری (6609).
یعنی : «نذر برای بنی آدم، چیزی را که مقدر کرده ام، تغییر نمی دهد. ولی تقدیر است که انسان را به سوی نذری سوق می دهد که من برایش مقدر نموده ام و بوسیله آن، چیزی از دست بخیل، بیرون می آورم».

بسیاری از مردم چنین هستند که هنگامی که مشکلی برایشان پیش آمد، ویا کارش بند شد، یا مریض شدند نذر می نمایند، که اگر الله تعالی آنان را شفا دهد فلان کار خیر را انجام می دهند، باید دانست که شفا یافتن مریض و پیدا شدن گمشده ربطی به نذر ندارد؛ یعنی نذر، سبب دفع آن مشکل نشده است؛ بلکه الله تعالی بیمار را شفا داده و گمشده را به صاحبش باز گردانده است.
لطف و کرم الله تعالی بیشتر از آن است که هنگام درخواست، چیزی را با پروردگار شرط نمود.

مسلمان باید از الله بخواهید که مشکل اورا برطرف کند و بیمارش را شفا دهد، گمشدهء اش را بر گرداند، بدون اینکه نیازی به نذر باشد؛ زیرا نذر تأثیری ندارد، بسیاری از کسانی که نذر می کنند، هرگاه مشکلشان حل شد در وفای به نذر سهل انگاری می کنند و چه بسا آن را به کلی فراموش می کنند و باید دانست که عواقب این کار خطرناک است، زیرا هرچند نذر کردن مکروه است، با این وجود اگر کسی نذر طاعت کند می بایست به نذرش وفا کند.

الله جل جلاله می فرماید: ﴿يُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَيَخَافُونَ يَوْمًا كَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيرًا ﴾ [الإنسان: 7]، ترجمه: (به عهد و نذر خود وفا می‌کنند و از روزی که شر و سختیش همه اهل محشر را فراگیرد می‌ترسند.) و می فرماید: ﴿ ثُمَّ لْيَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَلْيُوفُوا نُذُورَهُمْ وَلْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ ﴾ [الحج: 29]. ترجمه: ( آن گاه باید مناسک حج و حلق و تقصیر را به جای آرند (یعنی سر بتراشند و ناخن و موی بسترند تا از احرام به درآیند) و به هر نذر و عهدی که (در حج) کردند (یا به هر پیمانی که با الله و خلق بسته‌اند) وفا کنند و طواف را گرد خانه عتیق (بیت الحرام کعبه) به جای آرند.)

ورسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند : «مَنْ نَذَرَ أَنْ یُطِیعَ اللَّهَ فَلْیُطِعْهُ» بخاری (6696). یعنی : «هر کس نذر کرد که الله را اطاعت کند، پس باید از او اطاعت کند».

اقسام نذر عبارتند از :
اول: نذری که وفای به آن واجب است، و آن نذر طاعت است، به دلیل فرموده پیامبر صلی الله علیه وسلم : «مَنْ نَذَرَ أَنْ یُطِیعَ اللَّهَ فَلْیُطِعْهُ» بخاری (6696).
یعنی: «هر کس نذر کرد که الله متعال را اطاعت کند، پس باید از او اطاعت کند (به مفاد نذرش عمل کند)».

دوم: نذری که وفای به آن حرام است، و آن نذر برای (انجام) معصیت و گناهی است، به دلیل فرموده پیامبر صلی الله علیه وسلم : « وَمَنْ نَذَرَ أَنْ یَعْصِیَهُ فَلاَ یَعْصِهِ» بخاری (6696).
یعنی: «و هر کس نذر کرد که نافرمانی الله جل جلاله کند، نافرمانی او را نکند (به نذرش وفا ننماید)».
و فرمود: « فَإِنَّهُ لَا وَفَاءَ لِنَذْرٍ فِی مَعْصِیَةِ اللَّهِ» ابوداود (3313).
یعنی: «نذر در معصیت الله متعال وفا ندارد (وفا کردن به آن لازم نیست)».

سوم: نذری که بر روال سوگند باشد، و آن نذر مباح است؛ شخص مخیر است یا آنرا انجام دهد و یا کفاره سوگند بدهد، مثلا اگر نذر کند که این لباس را بپوشد، اگر خواست آنرا بپوشد و اگر خواست نپوشد و در عوض کفاره سوگند بدهد.

چهارم: نذر از روی لج و خشم (نذر لجاج و غضب)، و به این اسم نامگذاری شده چون غالب اوقات لج و خشم بر او (شخص نذر کننده) وارد می شود (و برای همین نذر می کند)، البته لازم نیست همیشه لج و یا خشمی درکار باشد (تا آنرا نذر لجاج و خشم بنامیم)، چرا که معمولا بوسیله آن (نذر) قصد سوگند، یا تشویق (خویش برای انجام دادن کاری)، یا منع (کردن خویش از انجام کاری)، یا تصدیق و یا تکذیب (چیزی) را دارد.
مثل اینکه کسی بگوید : امروز فلان و فلان چیز روی داد، بعد شخصی دیگر بگوید : (خیر) چیزی روی نداد و اگر روی داده باشد نذر می کنم که یک سال برای خدا روزه بگیرم! حال اگر مشخص شود که (آن چیز) روی داده، در آنصورت شخص نذر کننده مخیر است : یا یکسال روزه بگیرد، و یا کفاره سوگند بدهد.

پنجم: نذر مکروه، که وفای به آن مکروه است، و کفاره سوگند بدهد.

ششم: نذر مطلق؛ که عبارتست از نذری که صیغه نذر در آن بکار برده شود، مثل اینکه بگوید : برای الله جل جلاله بر من نذری باشد، کفاره این همان کفاره سوگند است، چنانکه رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «کفارة النذرإذا لم یُسمَّ کفارة یمین» ترمذی (1528).
یعنی : «کفاره نذر اگر نام برده نشود، کفاره سوگند است»».

بنابراین مادام که نذر کرده اید تا به مسجدی فرش بخرید، بر شما لازمست به این نذر وفا کنید، زیرا این نذر، نذر طاعت است ووفا به نظر طاعت واجب است، واگر اندازه فرش را معین نه نموده باشید، می توانید یک اندازه فرش بخرید، که از عهده آن برآمده می توانید، ولی وفا به نذر واجب است وباید اداء گردد. وکفاره آن صحیح نیست.
والله اعلم