ايمان به پيامبران ركن اساسي در عقيده است
از مسلمات بدهي و آشكار در دين اسلام كه ركن اساسي از اركان عقيده مي‌باشد ايمان به نبوت و وحي، و تصديق رسالات الله تعالي و رسولاني كه به سوي مردم آمده‌اند، كساني كه خداوند آن‌ها را به عنوان بشارت‌دهنده و ترساننده فرستاد تا بعد از فرستادن رسولان مردم بر خداوند حجتي نداشته باشند، مي‌باشد.
دوكتور يوسف قرضاوي
مؤمن ايمانش صحيح نمي‌باشد و داخل در دين خداوند نمي‌گردد و در جماعت مؤمنان قرار نمي‌گيرد مگر اين كه به تمام كتاب‌ها كه از طرف خداوند نازل شده و به تمام پيامبران كه ارسال گرديده‌اند، ايمان داشته باشد. و اين امر در كتاب خدا و سنت رسولش از مسائل بسيار واضح و آشكار مي‌باشد كه مسلمان در آن شك نمي‌كند، و عقل در آن ترديد نمي‌نمايد و زبان در گفتن آن شك به خود راه نمي‌دهد.
خداوند متعال حقيقت نيكي و اركان ايمان را در رد يهود كه غوغا و فرياد را هنگام تحويل قبله از بيت المقدس به كعبه راه انداختند به روشني بيان مي‌كند: ﴿۞لَّيۡسَ ٱلۡبِرَّ أَن تُوَلُّواْ وُجُوهَكُمۡ قِبَلَ ٱلۡمَشۡرِقِ وَٱلۡمَغۡرِبِ وَلَٰكِنَّ ٱلۡبِرَّ مَنۡ ءَامَنَ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ وَٱلۡكِتَٰبِوَٱلنَّبِيِّۧنَ﴾ [البقرة: 177] «نيكي آن نيست كه روي خود را به سوي مشرق يا مغرب بگردانيد بلكه نيكي اين است كه به خدا، روز آخرت، ملائكه، كتاب و پيامبران مؤمن باشيد». و مي‌فرمايد: ﴿ءَامَنَ ٱلرَّسُولُ بِمَآ أُنزِلَ إِلَيۡهِ مِن رَّبِّهِۦ وَٱلۡمُؤۡمِنُونَۚ كُلٌّ ءَامَنَ بِٱللَّهِ وَمَلَٰٓئِكَتِهِۦ وَكُتُبِهِۦ وَرُسُلِهِۦ لَا نُفَرِّقُ بَيۡنَ أَحَدٖ مِّن رُّسُلِهِۦۚ وَقَالُواْ سَمِعۡنَا وَأَطَعۡنَاۖ غُفۡرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيۡكَ ٱلۡمَصِيرُ ٢٨٥﴾ [البقرة: 285] «پيامبر و مؤمنان به تمام آنچه بر او نازل شده ايمان آورده و همگي به الله، ملائكه، كتاب‌ها و پيامبران ايمان آورده‌اند. بين هيچ يك از پيامبران فرقي نمي‌نهيم و گفتند: شنيديم و اطاعت كرديم پروردگارا از ما در گذر و بازگشت ما به سوي توست». در اين آيه به صراحت ايمان به الله، ملائكه، كتاب‌ها و پيامبران را ذكر مي‌كند و با اين سخن ﴿غُفۡرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيۡكَ ٱلۡمَصِيرُ ٢٨٥﴾ به ايمان به روز آخرت اشاره مي‌نمايد.
الله تعالي مي‌فرمايد: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ ءَامِنُواْ بِٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦ وَٱلۡكِتَٰبِ ٱلَّذِي نَزَّلَ عَلَىٰ رَسُولِهِۦ وَٱلۡكِتَٰبِ ٱلَّذِيٓ أَنزَلَ مِن قَبۡلُۚ وَمَن يَكۡفُرۡ بِٱللَّهِ وَمَلَٰٓئِكَتِهِۦ وَكُتُبِهِۦ وَرُسُلِهِۦ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ فَقَدۡ ضَلَّ ضَلَٰلَۢا بَعِيدًا ١٣٦﴾ [النساء: 136] «اي كساني كه ايمان آورده‌ايد به الله، ملائكه، پيامبران و كتابي كه بر رسولش نازل نموده و كتابي كه قبل از آن نازل كرده ايمان آوريد و هركس به الله، ملائكه، كتاب‌ها، رسولان و روز آخرت كافر شود در گمراهي دوري افتاده است».
نويسنده شبهه‌اي پيرامون اين آيه مطرح مي‌كند و براي اولين و آخرين بار كلامي از بعضي مفسرين نقل مي‌كند كه مراد از آن مسلمانان مي‌باشند پس آنان كساني هستند كه به حقيقت ايمان آورده‌اند. من نيز اين سخن را قبول دارم ولي دليلش براي اين قسمت از كلمه «مَن» چيست كه مي‌فرمايد: ﴿وَمَن يَكۡفُرۡ بِٱللَّهِ وَمَلَٰٓئِكَتِهِۦ وَكُتُبِهِۦ وَرُسُلِهِۦ﴾ اين به تمام مسلمانان و غير ايشان تعميم داده مي‌شود زيرا لفظ «مَن» از الفاظ عمومي است همانگونه كه معلوم مي‌باشد.
الله تعالي مي‌فرمايد: ﴿سَابِقُوٓاْ إِلَىٰ مَغۡفِرَةٖ مِّن رَّبِّكُمۡ وَجَنَّةٍ عَرۡضُهَا كَعَرۡضِ ٱلسَّمَآءِ وَٱلۡأَرۡضِ أُعِدَّتۡ لِلَّذِينَ ءَامَنُواْ بِٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦۚ ذَٰلِكَ فَضۡلُ ٱللَّهِ يُؤۡتِيهِ مَن يَشَآءُۚ وَٱللَّهُ ذُو ٱلۡفَضۡلِ ٱلۡعَظِيمِ ٢١﴾ [الحدید: 21] «بشتابيد به سوي مغفرت پروردگارتان و بهشتي كه عرض آن به اندازه عرض آسمان‌ها و زمين است كه خداوند آن را براي كساني كه به الله و پيامبران ايمان دارند آماده كرده است».
در سنت، حديث جبرئيل مشهور مي‌باشد هنگامي كه از رسول اللهص در باره ايمان سؤال نمود و پيامبرص در جواب فرمود: «الْإِيمَانُ أَنْ تُؤْمِنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَتُؤْمِنُ بِالْقَدَرِ» «ايمان اين است كه به الله، ملائكه، كتاب‌ها، پيامبران و روز آخرت و قدر مؤمن باشي».
قرآن ايمان به قدر را ذكر نمي‌كند زيرا آن از جمله ايمان به الله تعالي است و آن ايمان به مقتضي كمال الله تعالي مي‌باشد. براستي او بر هر چيزي علم دارد و قبل از وقوع آن را اراده مي‌كند: ﴿وَلَا حَبَّةٖ فِي ظُلُمَٰتِ ٱلۡأَرۡضِ وَلَا رَطۡبٖ وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَٰبٖ مُّبِينٖ ٥٩﴾ [الأنعام: 59] «هيچ دانه اي در تاريكي‌هاي زمين و هيچ تر و خشكي نيست مگر اين كه در كتابي مبين قرار دارد».
مهم اين است كه ايمان به پيامبران شكي در آن وجود ندارد و اختلافي در اين باره نيست.
و براي اين است كه مردم را روز قيامت مي‌آورند و دو سؤال اساسي از آنان مي‌كنند:
اول اينكه: چه كسي را مي‌پرستيديد؟
دوم اينكه: جواب پيامبران را چگونه داديد؟
الله تعالي مي‌فرمايد: ﴿وَيَوۡمَ يُنَادِيهِمۡ فَيَقُولُ مَاذَآ أَجَبۡتُمُ ٱلۡمُرۡسَلِينَ ٦٥ فَعَمِيَتۡ عَلَيۡهِمُ ٱلۡأَنۢبَآءُ يَوۡمَئِذٖ فَهُمۡ لَا يَتَسَآءَلُونَ ٦٦﴾ [القصص: 65 – 66] «و روزي كه آنان را ندا مي‌دهد و مي‌فرمايد: فرستادگان را چه پاسخ داديد؟ پس در آن روز اخبار بر ايشان پوشيده مي‌گردد و از يكديگر نمي‌توانند سؤال كنند».
و قرآن دروغگويان را رد مي‌نمايد كساني كه از فرستادگان خداوند كه بشارت‌دهنده و انذار‌كننده بودند و آنان را به سوي راه راست هدايت مي‌كردند، دوري گزيدند.
خداوند بر زبان نوح علیه السلام مي‌فرمايد: ﴿أَوَعَجِبۡتُمۡ أَن جَآءَكُمۡ ذِكۡرٞ مِّن رَّبِّكُمۡ عَلَىٰ رَجُلٖ مِّنكُمۡ لِيُنذِرَكُمۡ وَلِتَتَّقُواْ وَلَعَلَّكُمۡ تُرۡحَمُونَ ٦٣﴾ [الأعراف: 62] «آيا تعجب كرديد كه ذكري از جانب پروردگار براي يكي از شما آمد تا شما را انذار كند و شما پرهيزگاري كنيد تا مورد مرحمت قرار گيريد؟» و بر زبان هود علیه السلام مي‌فرمايد: ﴿وَلَٰكِنِّي رَسُولٞ مِّن رَّبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ ٦٧ أُبَلِّغُكُمۡ رِسَٰلَٰتِ رَبِّي وَأَنَا۠ لَكُمۡ نَاصِحٌ أَمِينٌ ٦٨ أَوَعَجِبۡتُمۡ أَن جَآءَكُمۡ ذِكۡرٞ مِّن رَّبِّكُمۡ عَلَىٰ رَجُلٖ مِّنكُمۡ لِيُنذِرَكُمۡۚ﴾ [الأعراف: 67 – 69] «ولي من رسولي از جانب پروردگار جهانيانم. پيام‌هاي پررودگارم را به شما مي‌رسانم و من براي شما خيرخواهي امينم. آيا تعجب كرديد كه ذكري از جانب پروردگار براي يكي از شما آمد تا شما را انذار كند؟» و الله تعالي در شأن خاتم پيامبران محمدص مي‌فرمايد: ﴿أَكَانَ لِلنَّاسِ عَجَبًا أَنۡ أَوۡحَيۡنَآ إِلَىٰ رَجُلٖ مِّنۡهُمۡ أَنۡ أَنذِرِ ٱلنَّاسَ وَبَشِّرِ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَنَّ لَهُمۡ قَدَمَ صِدۡقٍ عِندَ رَبِّهِمۡۗ﴾ [یونس: 2] «آيا براي مردم شگفت‌آور است كه به مردي از خودشان وحي كرديم كه مردم را انذار كن و به كساني كه ايمان آورده‌اند بشارت ده كه براي آنان نزد پروردگارشان سابقه نيك است؟» علماي مسلمين در قديم و جديد نياز بشر به وحي و رسالت را بيان كرده‌اند و از جمله كتاب‌هايي كه در عصر حاضر در اين زمينه نوشته شده، كتاب امام محمد عبده به نام «رسالة التوحيد» مي‌باشد.
مهم اين است كه به تمام پيامبران خدا ايمان داشته باشيم كه عقيده اسلامي بر آن اساس مي‌باشد و هركس رسولي از رسولان خدا را كه به حق پيامبر هستند را تكذيب كند مانند اين است كه تمام پيامبران را تكذيب نموده است.
و قرآن اين جمله را تأييد مي‌كند. در سوره شعراء مي‌فرمايد: ﴿كَذَّبَتۡ قَوۡمُ نُوحٍ ٱلۡمُرۡسَلِينَ١٠٥﴾ [الشعراء: 105] «قوم نوح پيامبران را تكذيب كردند». در حالي كه آن‌ها جز نوح را تكذيب ننمودند. ﴿كَذَّبَتۡ عَادٌ ٱلۡمُرۡسَلِينَ ١٢٣﴾ [الشعراء: 123] «قوم عاد پيامبران را تكذيب كردند». درحاليكه آنان جز هود را تكذيب ننمودند. ﴿كَذَّبَتۡ ثَمُودُ ٱلۡمُرۡسَلِينَ ١٤١﴾ [الشعراء: 141] «ثمود پيامبران را تكذيب كردند». و ايشان جز صالح را تكذيب نكردند و همچنين در باره قوم لوط و شعيب نيز همين را مي‌گويد. و تكذيب پيامبران را به آن‌ها نسبت مي‌دهد زيرا آن‌ها يك پيامبر را تكذيب كردند پس تكذيب آن مانند اين است كه مبدأ رسالت را انكار كرده باشند.
كسي كه مدعي ايمان به خداي متعال باشد ولي پيامبران يا يكي از آن‌ها كه رسالتش ثابت شده است را تكذيب نمايد او در ادعاي خويش دروغ مي‌گويد. از اين رو حقيقت ايمان آن است كه بر زبان رسول صادق آمده و آيات آن را تأييد مي‌كنند. و كسي كه به يك يا مجموعه‌اي از پيامبران مؤمن نباشد يا غير آنان را مانند آن‌ها يا برتر از آنان بداند او در ادعاي ايمانش دروغ گفته است بلكه قرآن آن در باره مي‌گويد كه او به حقيقت كافر است.
با من اين سخن الله تعالي را بخوان که می فرمایید: ﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ يَكۡفُرُونَ بِٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦ وَيُرِيدُونَ أَن يُفَرِّقُواْ بَيۡنَ ٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦ وَيَقُولُونَ نُؤۡمِنُ بِبَعۡضٖ وَنَكۡفُرُ بِبَعۡضٖ وَيُرِيدُونَ أَن يَتَّخِذُواْ بَيۡنَ ذَٰلِكَ سَبِيلًا ١٥٠ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡكَٰفِرُونَ حَقّٗاۚ وَأَعۡتَدۡنَا لِلۡكَٰفِرِينَ عَذَابٗا مُّهِينٗا١٥١﴾ [النساء: 150 – 151] «همانا كساني كه به الله و رسولانش كافر مي‌شوند و مي‌خواهند بين خدا و پيامبرانش جدايي اندازند و مي‌گويند به بعضي مؤمن هستيم و به بعضي كافر مي‌شويم و مي‌خواهند در اين بين راهي برگزينند. آن‌ها به حقيقت كافرند و خداوند براي كافران عذابي خوار‌كننده آماده كرده است».
اين دو آيه در شأن يهود و نصاري نازل شده است. يهود به موسي علیه السلام ايمان آوردند و به عيسي علیه السلام و محمدص كافر شدند و نصاري به موسي و عيسيإ ايمان آوردند اما به محمدص كافر گشتند. و مسلمانان تنها كساني بودند كه به تمام پيامبراني كه خداوند فرستاده، و تمام كتاب‌هايي كه خداوند نازل نموده بود، ايمان آوردند. همانگونه كه الله تعالي مي‌فرمايد: ﴿وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ بِٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦ وَلَمۡ يُفَرِّقُواْ بَيۡنَ أَحَدٖ مِّنۡهُمۡ أُوْلَٰٓئِكَ سَوۡفَ يُؤۡتِيهِمۡ أُجُورَهُمۡۚ وَكَانَ ٱللَّهُ غَفُورٗا رَّحِيمٗا ١٥٢﴾ [النساء: 152] «و كساني كه به الله و پيامبران ايمان آوردند و بين هيچ يك از ايشان فرقي نگذاشتند خداوند به زودي پاداش آن‌ها را خواهد داد و خداوند نسبت به آنان بخشاينده‌اي مهربان مي‌باشد».
