د مسلمان د ژوند پنځه بنسټیز ارکان:

اسلام د یوې کلکې او ښکلې ودانۍ په څېر دی چې پر پنځو پیاوړو ستنو ولاړ دی. دا ستنې د “اسلام بناوې” یا “ارکان الاسلام” په نوم یادېږي. دا یوازې عبادتي کړنې نه دي، بلکې د یوه مسلمان د ژوند تګلاره، د هغه د عقیدې، عمل او اخلاقو بنسټ جوړوي. هر څوک چې د اسلام په مبارک دین مشرف کېږي، باید دغه پنځه بناوې ومني او په خپل ژوند کې یې عملي کړي.

د اسلام ستر پیغمبر حضرت محمد صلی الله علیه وسلم په یو مشهور حدیث شریف کې د اسلام دغو پنځو بنسټونو ته په ډېر وضاحت سره اشاره کړې ده. عبدالله بن عمر رضي الله عنهما روایت کوي چې رسول الله ﷺ وفرمایل:

«بُنِيَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسٍ: شَهَادَةِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللهِ، وَإِقَامِ الصَّلَاةِ، وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ، وَالْحَجِّ، وَصَوْمِ رَمَضَانَ» (رواه البخاري ومسلم)

ژباړه: اسلام پر پنځو شیانو بنا شوی دی: د دې خبرې ګواهي ورکول چې له الله پرته بل هېڅ معبود (د عبادت وړ) نشته او محمد ﷺ د الله رسول دی، د لمانځه قایمول، د زکات ورکول، د بیت الله حج کول او د رمضان د میاشتې روژه نیول.

راځئ چې د اسلام دغه پنځه بناوې په تفصیل سره وڅېړو:

۱. شهادت (کلمه طیبه): د اسلام کیلي

د اسلام لومړۍ او تر ټولو مهمه بنا “شهادت” دی، یعنې په ژبه او زړه ګواهي ورکول. دا ګواهي له دوو برخو جوړه ده:

• “لَا إِلٰهَ إِلَّا اللهُ” (له الله پرته بل د عبادت وړ معبود نشته): دا د توحید اقرار دی، یعنې دا منل چې د کایناتو خالق، مالک او پالونکی یوازې یو الله دی. هېڅوک د هغه په ذات، صفاتو او افعالو کې شریک نه لري او عبادت یوازې د هغه حق دی.
• “مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ” (محمد ﷺ د الله رسول دی): دا د رسالت اقرار دی، یعنې دا منل چې حضرت محمد ﷺ د الله وروستی پیغمبر دی او هغه څه یې چې د الله له لوري راوړي، حق دي.

کلمه طیبه اسلام ته د ننوتلو دروازه ده. څوک چې دا کلمه په اخلاص سره ووايي او پر مانا یې باور ولري، هغه مسلمان دی.

۲. لمونځ (صلاة): له الله سره اړیکه

د شهادت کلمې وروسته دوهمه مهمه بنا لمونځ دی. لمونځ په شپه او ورځ کې پنځه وخته فرض دی او د مسلمان لپاره له خپل رب سره د مستقیمې اړیکې او خبرو اترو یوه غوره وسیله ده. لمونځ انسان له ګناهونو او بې حیایۍ څخه ژغوري، زړه ته سکون او ارامي ورکوي او د الله تعالی د نعمتونو د شکر ایستلو یوه لاره ده.

الله تعالی په قرآن کریم کې فرمایي:
«…إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنكَرِ…» (سورة العنكبوت: ۴۵)
ژباړه: بېشکه لمونځ (انسان) له بې حیایۍ او بدو کارونو څخه منع کوي.

لمونځ د مسلمان په ژوند کې نظم او انضباط راولي او هغه ته د وخت د قدر ور زده کوي.

۳. زکات: د ټولنې اقتصادي او ټولنیز توازن

زکات د اسلام درېیمه بنا او یو مالي عبادت دی. هر هغه مسلمان چې د نصاب (ټاکل شوي مقدار) مالک وي، فرض ده چې د خپل مال له یوې مشخصې برخې (معمولاً ۲.۵ سلنه) څخه د الله په لاره کې زکات وباسي. زکات د بډایانو په مال کې د غریبانو، مسکینانو او نورو اړمنو خلکو حق دی.

زکات د انسان مال پاکوي، په هغه کې برکت راولي او انسان له بخل او حرص څخه ساتي. په ټولنیزه کچه، زکات د بډای او غریب ترمنځ واټن کموي، اقتصادي توازن ساتي او په ټولنه کې د ورورولۍ، خواخوږۍ او همکارۍ فضا رامنځته کوي. الله تعالی فرمایي:

«خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِم بِهَا…» (سورة التوبة: ۱۰۳)
ژباړه: (اې پیغمبره!) د هغوی له مالونو څخه صدقه (زکات) واخله، چې په دې سره هغوی پاک او تزکیه کړې.

۴. روژه (صوم): د نفس روزنه او تقوی

د اسلام څلورمه بنا د رمضان په مبارکه میاشت کې روژه نیول دي. روژه یوازې له خوړلو، څښلو او ځینو نورو کارونو څخه ډډه کول نه دي، بلکې د نفس د روزنې، تقوی (الله څخه وېرې) د حاصلولو او د غریبانو له حال څخه د خبرېدو یوه غوره وسیله ده.

کله چې یو مسلمان روژه نیسي، هغه د الله د حکم په وړاندې خپل ځان تسلیموي او د صبر، زغم او ځان کنټرول زده کړه کوي. روژه د انسان په بدن او روح دواړو مثبت اغېز لري او هغه الله تعالی ته نږدې کوي. قرآن کریم د روژې د فرضیت حکمت داسې بیانوي:

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» (سورة البقرة: ۱۸۳)
ژباړه: اې مؤمنانو! پر تاسو روژه فرض کړل شوه، لکه څنګه چې پر هغو خلکو فرض وه چې له تاسو څخه مخکې وو، د دې لپاره چې تاسو پرهېزګاره (متقي) شئ.

۵. حج: د مسلمانانو نړیوال یووالی

حج د اسلام پنځمه بنا ده چې په ژوند کې یو ځل پر هر هغه مسلمان فرض دی چې د مکې مکرمې ته د تګ مالي او فزیکي توان ولري. حج د نړۍ له ګوټ ګوټ څخه د مسلمانانو د یووالي او برابرۍ یو ستر نندارتون دی، چېرته چې ټول مسلمانان په یو لباس (احرام) کې، په یو ځای کې او په یو غږ د خپل رب عبادت کوي.

حج د رنګ، ژبې، قوم او جغرافیې ټول توپیرونه له منځه وړي او د اسلامي ورورولۍ عملي بېلګه وړاندې کوي. دا سفر د انسان ګناهونه له منځه وړي او هغه داسې پاکوي لکه نوی چې له موره پیدا شوی وي. الله تعالی په قرآن کریم کې فرمایي:

«…وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا…» (سورة آل عمران: ۹۷)
ژباړه: …او پر خلکو د الله حق دی چې د هغه د کور (کعبې) حج وکړي، هر څوک چې هلته د تګ توان ولري