د٦٠٠ ميلادى او ١٦٠٠ ميلادى تر مينځ دور دکيميا په دور سره شهرت لري، چې دمسلمانانو له خوا په دې دور کې دکيميا په اړه ډير پرمختګ شوى، په ځانګړي ډول د ليبارټري (لابراتوار) لومړى شکل او تصور او په دى اړه کاريدونکي لومړني وسايل او الات په همدې دور کې مسلمانو ساينسدانانو رامينځ ته کړي، هغوى په لوړه پيمانه کيميايي مرکبات او دپيمايش، مشاهدې او تجربى لپاره الات ايجاد کړي، دموادو دسوخت بټۍ، دوزن او کشيده کارى الات، ريزه کول ويلى کول، تقطير، تخمير، او نوري باريکي عمليې يې بريالي کړې دي، چې له همدې لارى يې بيلا بيل تيزابونه طبى الکحل او درمل تيار کړل.

د مسلمانو کيميا پوهانو يو څو مشهور نومونه دبيلګى په توګه راوړو،

1_ جابر ابن حيان ژوند له ٧٢١ نه تر ٨٠٣ م:

نوموړى په عامه توګه دکيميا دساينس پلار ګڼل کيږي، هغه يواځنى کيميا پوه و، چې په هغه وخت کې يې دتجربو لپاره څانګړى مرکز لاره، هغه ((دهايډرو کلوک ايسيډ)) او(( نائټرک ايسيډ)) دجوړوني کيمياوي طريقې رامينځ ته کړې دي….

2 _ محمد ابن ذکريا الراضى ژوند له ٨٦٤ نه تر ٩٣٠ م:

الراضى نه يوازى الکيمسټ و، بلکې هغه يو بريالى طبيب هم و، هغه دبې هوشي لپاره دافيون داستعمالولو دطريقې لومړى ايجاد کوونکى دى، هغه په لومړى ځل ماده تقسيم کړه، دهغه کتابونه تر پيړيو پورى په اروپا کې درس کيدل،

3_ البيرونى ژوند له ٩٣٧ نه تر ١٠٤٨ م. پوري:

ابو ريحان (البيرونى) دکيميايى اختلاط او دکيميايې اجزاو په اړه پوره عالم و، هغه دبيلا بيلو اجزاوو کثافتونه معلوم کړي و، البيرونى په رياضي، طبيعيات، مابعدالطبيعيات، تاريخ او جغرافيه کې هم ډيري کارنامې تر سره کړې،

4_ ابن سينا ژوند له ٩٨٠ نه تر ١٠٣٧ م:

نوموړى د درملني او درملو په کيميا کې دپام وړ کار کړى او لومړى ساينسدان و، چې دسرو زرو دايجاد زاړه افکار يې رد کړل،پورتنۍ کرښې په دې موخه وي، چې موږ دمسلمانانو په حيث په دې اړه غور وکړو، چې په مدني ډګر کې زموږ دسلفو ميراث ولي رانه بل چا وړي؟ او يا ولى موږ په دى ميراث کې شريک نه يوو، ددى تاريخي پس منظر او فعلي عواملو لټول پکار دى او دجبيره کولو هڅې يې دهر مسلمان دنده ده، هر مسلمان لومړى دالله دوحدانيت ربوبيت او اسمانى تعليماتو په اړه مکلف دې چې خپل دين خپله عقيده او دخداى او امر او نواهى وپيژني، تر څو دهغه مسلماني يقينى شي، په دوهم قدم کې دهمدى خالق دمخلوقاتو په اړه دپوهاوي هڅي وکړي، دخداى ورکړې استعداد او انساني حواسو نه ګټه پورته کړي، چې همدا دساينس بنسټ دى،

الله دانسانى خلقت په پيل کې دانسان وجود دساينسى پوهاوى او ارتقا وړ ګرځولى. دانسان په لومړى پيدايښت کې الله ملائکه وو ته امر کړى، چې له حضرت ادم نه داشياوو نومونه زده کړى(سورة البقره٣٢ اية) ، دځمکې پر مخ دمخلوقاتو پيژندنه دساينس لومړى بنسټ دى، چې الله دانسان په لومړى خلقت کې هغه دهمدې وړګرځولى او ملائکه يې هم دهغه په شاګردي امر کړې دي، همداراز قران کريم په صريحو الفاظو کې فرمايي: ( وانزلنا الحديد فيه باس شديد ومنافع للناس )[الايه]((او ما اوسپنه پيدا کړى، په دې کې جنګ دى سخت او ګټى دى انسانانو لره))
هو! په اوسپنه او فولادو کې جنګ هم دى: ددنيا ټولې جګړې داوسپني او فولاد په الاتو او وسلو کيږي، ځکه خو مسلمان هم بايد دخپلى دفاع دين او هيواد ساتني لپاره همدا وسايل ولري، همداراز ګټې هم لري، چې دژوند ټول وسايل، دسفر، خواراک، څښاک وسايل ټول ورنه جوړ دي، نو دهمدې اسماني کتاب پيروان ولې دخپل اسماني کتاب له تعليماتو نه په دې اړه غافله دي؟

مشهور محديث ( ابن ابى شيبه) په خپل کتاب (مصنف) کې درسول الله صلى الله عليه وسلم يو حديث راوړى چې دحديثو عالمانو تائيد کړى !(العلم علمان علم الاديان وعلم الابدان)[علمونه دوه دي ددين علم او د بدنونو علم] رسول الله دوه علمونه علمونه ګڼلى ددين علم او د بدن پوهني علم، چې موږ ورته بيالوجى ويلى شو،
دژويو دبدنى جوړښت ناروغي او درملنې په اړه پوهاوي ته زموږ پيغمبر علم ويلى، ددين او بيالوجى نه پرته نورو علوم په اسلام کې کسبونه نومول شوي، چې دهغوى دزده کړې په اړه هم ډيري ترغيبي يادونې شته،اويا دا معناچې دا دواړه علمونه پرنورو علمونه غوره او اصلي علمونه دي. بيالوجى او کيميا يو له بل سره تړلي علمونه دي ، له همدى امله په اول کې يو علم تصور کيدلو،

دپورتنيو کرښو نه دا څرګنديږى چې هر مسلمان دمدنى ارتقا په لارو کې هيڅ ديني او مذهبى عذر نلري او داسلام مقدس دين دهر ډول انساني ارتقا هادى او حامى دى، دا دمسلمانانو کمزوري ده، چې دخپل دين په مقتضياتو ځان نه پوهوي، داسلام دلو مړنيو پيړيو مسلمانانو دا حقيقت در کړى و ،ځکه خو دساينس له بنسټګرووګڼل کيږي، خو نن مسلمانان لکه څنګه چې له اسلامي تعليماتو نه بى پروا دي، چې دبري اصلي راز دى ،همداسى دمدني ارتقا نه ورسته پاتي دي،ددى کمښت په ليرى کولوکې مسلمان حکومتونه، پوهان او دينى عالمان مسئوليت لرې چې پوره اوچټکي هلې ځلې وکړي.