د پوهاند ډاکټر مجاور احمد زيار لنډه پيژندنه

Editorial TeamUpdated: 22/08/2019

پوهاند دوكتور مجاور احمد زيار په ۱۹۳۷ مېلادي کال د ننګرهار د مزينې رود په حصارك كې د ژوند پرمخ سترګې پرانيستې . لومړنىښوونځی يې په خپل كلي او كامه كې په خوارۍ او مزدورۍ سرته رسولى . تر څلور كلنو ديني او ادبي زده كړو وروسته يې د كابل په شپېنيو منځنيو او دويمنيو ښوونځيو ” ابن سينا او دارالمعلمين ” كې د زده كړو چانس لاسته راوړى دى .

کر د ګلو کړه چي سيمه دي ګلزار شي
اغزي مه کره په پښتو کي به دي خار شي رحمان بابا

پر 1962 زيږدي كال يې د كابل پوهنتون د ژبو او ادبياتو له پوهنځي څخه بريليك ترلاسه كړى دى . د دغه پوهنڅي د پښتو او ژبپوهنې د څانګو د پوهنيز – څېړنيز غړي په توګه يې څلور كاله د افغانستان د ژبپوهنې د اتلس رغاونې د پروژې له مخې د پښتو او يوشمېر نورو لږه كيو ژبو څه له پاسه سل ګړدوده (لهجې) د هېواد له ګوټ ګوټه راټولې كړې او څېړلې دي .

له 1966 تر 1972 ز. يې د هغه بورس له مخې چې د نوموړې پروژې د يوه ډېر كاري برخوال په توګه ورته په برخه شوى وو، د سويس له برن پوهنتون څخه په ټوليزه او آرياني ژبپوهنه ، ادبپوهنه او توكمپوهنه ( اتنالوجۍ ) كې د ماسترۍ او ډاكترۍ لوړترين بريليكونه ترلاسه كړي دي . له هغه راهيسې يې د كابل پوهنتون د اړوند پوهنځي د پښتو ژبې او ادب ښوونه پرمخ وړې ده .

له 1984 – 1986 ز. يې د برلين د هومبولت پوهنتون د ختيځپوهنې په څانګه كې د مېلمه استاد په توګه د افغانستانپوهنې د ښوونې چارې سرته رسولې او دوه كاله ( 1994 – 1996 ز. ) يې د پېښور پوهنتون د پښتو ماستري او ډاكتري څانگې د Visiting Professor په توګه دنده پرځاى كړې او راوروسته يې د كورني پيوستون Family Reunion پر بنسټ د انګليستان په پوهنتوني ښار “اكسفورډ” كې د مېشتيا رښته په برخه شوې ده .

چاري او دندي يې :

1972 – 1975 : د ژبو او ادبياتو پوهنځي د وږمې مهالنۍ او نورو پښتو خپرونو چلونه .
1978 – 1979 : د افغانستان د علومو اكادېمۍ د پښتو څېړنو د نړيوال مركز مشري .
1980 : د ملي موزيم او ملي ارشيف د بيا رغاونې د كمېسيون غړيتوب .
1980 : د افغانستان د سولې ، پيوستون او دوستۍ د سازمان مشري .
1980 – 1984 : د كابل پوهنتون د ژبو او ادبياتو د پوهنځي مشري .
له 1991 راهيسې د علامه سيد جمال الدين افغان د فرهنګي ټولنې مشري .

علمي او ادبي هستوني :

پوهنيزې څېړنې

1. پښتو نومتړنګونه يا اسمي تركيبات (الماني)
2. پښتو پښويه
3. پښتو ويي پوهنه
4. پښتو ليكلار
5. پښتو شعر څنګه جوړېږي؟
6. پښتو او پښتانه د ژبپوهنې په رڼا كې
7. پټه خزانه يوه لغوي خزانه
8. پښتو سيندګى (هممانيزونه)
9. پښتو سيندګى (نويزونه)
10. انګرېزي – پښتو سيندګى (سربلونه + اوستربلونه)
11. د خوشال ادبي پښتو
12. د يوې کره پښتو ليکلارې لارښود
13. د ژبپوهنې بنسټونه
14. غږپوهه او د پښتو پښويي (ګرامر)
15. درېيمه بشپړه او کره پوهنتوني (اکادميکه) خپرونه .

ژباړې

1. پښتانه او ورونه مليتونه
2. د كنېشكا د سره كوتل ډبرليك ( له الماني )
3. پټه خزانه (پرالماني)

ادبي ( پېيلې او ناپېيلې ) ټولګې

1. زنداني نغمې
2. سوزونه او سازونه
3. وينه او مينه
4. ګلكڅونه، ګلولې
5. اندوژوند
6. اندو واند
7. رزم وبزم
8. پوهه او ګروهه
9. د سبرونو نڅا
10. ګلوييونه
11. څڅواكي
12. زما نړۍ
13. د مرجانونو څانګې
14. نوې پېړۍ او نوې زرۍ
15. اور و وينې
16. ساندې او سندرې
17. مينه د زړه په وينه ( ناول ) او ناپيگيليگ ( نثري تولگه ) .

د دغو چاپي اثارو ترڅنګه د پښتو او نورو افغاني ژبو څه له پاسه سل ټوكه ګړدودي څېړنو او نورو ګڼو ناچاپه ليكنو څېړنو او بيا تر هېواد دننه او د باندې په پښتو، پارسۍ، المانۍ او انګرېزۍ څه له پاسه دوه نيم زرو علمي، ادبي او ژورنالېستيكي خپرو شوو ليكنو، ژباړنو او ويناوو ، پوهاند زيار د هېواد او سيمې په كچه تر علامه حبيبي راوروسته د لوړترين ليكوالي ريكارډأ څښتن كړى دى .

پر دغو ټولو علمي – فرهنګي هلو ځلو سربېره د افغان – پښتني ټولنې دغه هڅاند او نوښتګر پوهاند او ليكوال دا څه له پاسه دېرش كاله د ” يوې – كره ليكنۍ پښتو ” او ” نوي – ازاد پښتو شعر ” غبرګ غورځنګونه هم له سترو بريو او برياوو سره پرمخ وړي او له دغه پلوه يې هم د خپلې ژبې او ادب د نړيوالې سيالۍ د جوګه كېدو لپاره يوه بېسارې اغېزمنه ونډه پرځاى كړې ده . لرغونپوهنه هم د پوهاند دوکتور زيار له څېرموڅيړنيزو بوختياوو څخه ده .

د پوهاند زيار د پېيلي، ازاد، سپين او ناپېيلي شعرونو ځيني بېلګي

ها کرلې سترګې

د لاسونو وچ ډاګونه مې

خړوب ستا د وېښتانو په باران شول

او د ژوند زمولې شېبې مې

ستا د مخ په بڼ کې تاندې…

خو بياهم،

دا يو ارمان مې دی

لاهسې پر زړه پاتې

چې مې ستا تر پلونو لاندې

ها کرلې سترګې نه شوې را زرغونې!

ښځينه ناز