عمر رضی الله عنه څوک و؟ (الفاروق)
عمر بن الخطاب رضي الله عنه د اسلام دوهم خلیفه، د رسول الله صلی الله علیه وسلم نږدې ملګری او د عدالت سمبول و. کلیه یې ابو حفص او لقب یې “الفاروق” و؛ ځکه حق او باطل یې جلا کاوه. هغه قوي، عادل او په دین کې کلک دریځ لرونکی شخصیت و چې د امت په تاریخ کې یې ژوره نښه پرېښې ده.
“مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ…” (الفتح 29)
ژباړه: محمد د الله رسول دی، او هغه څوک چې له ده سره دي پر کافرانو سخت دي او خپل منځ کې مهربان دي…
د محتوا فهرست
- لنډه پېژندنه او لقب فاروق
- د اسلام قبلول او هجرت
- د رسول الله ﷺ په نزد ځانګړی مقام (صحیح احادیث)
- خلافت: اصلاحات، شوری او اداري نظام
- عدالت او ټولنیز پالیسۍ
- عبادت، زهد او د خلکو خدمت
- وفات او قبر
- له ژوند څخه درسونه
- FAQ
- سرچینې او حوالې
لنډه پېژندنه او لقب فاروق
عمر رضي الله عنه قرشي ادوي و، د قریش له بنو عدي کورنۍ. د اسلام تر قبلولو مخکې هم په مکه کې وجاهت او جرأت لرلو. مسلمان شو، هجرت یې وکړ او د رسول الله ﷺ ترڅنګ په غزواتو او لویو پرېکړو کې ملګری پاتې شو. د “الفاروق” لقب پرې مشهور شو؛ ځکه د حق او باطل ترمنځ یې ښکاره کرښه ایسته.
د اسلام قبلول او هجرت
مشهور دی چې د خپلې خور په کور کې یې د قرآن ایتونه واورېدل، زړه یې بدل شو او اسلام یې ومانه. له ایمان وروسته یې ښکاره ملاتړ وکړ، مدینې ته یې هجرت وکړ او د رسول الله ﷺ د دولت په جوړښت کې يې فعاله ونډه واخیسته.
د رسول الله ﷺ په نزد ځانګړی مقام (صحیح احادیث)
- “قَدْ كَانَ يَكُونُ فِي الأُمَمِ قَبْلَكُمْ مُحَدَّثُونَ، فَإِنْ يَكُ فِي أُمَّتِي أَحَدٌ فَعُمَرُ.” (صحيح البخاري)
ژباړه: له تاسې مخکې امتونو کې داسې الهامي کسان وو؛ که زما په امت کې داسې څوک وي، نو عمر دی. - “وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ، مَا لَقِيَكَ الشَّيْطَانُ سَالِكًا فَجًّا إِلَّا سَلَكَ فَجًّا غَيْرَ فَجِّكَ.” (صحيح البخاري)
ژباړه: قسم پر هغه ذات چې زما روح یې په لاس کې دی، کله چې شيطان تا په کومه لاره وویني، نو بله لاره نیسي. - “اقْتَدُوا بِاللَّذَيْنِ مِنْ بَعْدِي: أَبِي بَكْرٍ وَعُمَرَ.” (سنن الترمذي – حديث حسن)
ژباړه: له ما وروسته د دې دوو په لاره ولاړ شئ: ابوبکر او عمر. - “أَرْحَمُ أُمَّتِي بِأُمَّتِي أَبُو بَكْرٍ، وَأَشَدُّهُمْ فِي أَمْرِ اللَّهِ عُمَرُ…” (سنن الترمذي – حديث حسن)
ژباړه: زما په امت کې له امت سره تر ټولو ډېر مهربان ابوبکر دی، او په د الله په حکم کې تر ټولو کلک عمر دی.
د عمر رضي الله عنه د نظرونو له امله څو آیتونه هم نازل شوي (مشهورې “موافقات عمر” پېښې): د مقام ابراهیم تر شا د لمونځ ځای ټاکل (البقرة 125)، د حجاب آیت (الأحزاب 53)، او د بدر د اسیرانو په اړه د امر اصلاح (الأنفال 67–68) او نور.
خلافت: اصلاحات، شوری او اداري نظام
عمر رضي الله عنه د 13 هجري کال په پیل کې خلیفه شو او تر 23 هجري پورې یې شاوخوا لس کاله حکومت وکړ. د هغه مهم کارونه:
- شوری او مشارکت: د پرېکړو لپاره د مهاجرینو او انصار علما او مشران سره راټولول.
“وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ” (آل عمران 159) – ژباړه: او له هغوی سره په کارونو کې سلا مشوره وکړه. - اداري جوړښت: ولایتونه تنظیم، قاضیان ټاکل، د قضا او اجرايي قوې بېلول، د ګارنیزوني ښارونو (کوفه، بصره، فسطاط) بنسټ.
- دیوان او معاشي نظام: د مجاهدینو او اړمنو لپاره د معاشونو ثبت (دیوان).
- بیت المال او محاسبه: د بیت المال شفاف مدیریت او د چارواکو سخت حساب.
- هجري تقویم: د هجرت له پېښې د اسلامي تقویم پیل (۱۷ هجري).
- فتوحات او ثبات: په عراق، شام، فارس او مصر کې ستر فتوحات د نظم، عدالت او عامه خدمت له اصلونو سره.
“إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الأَمَانَاتِ إِلَىٰ أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ” (النساء 58)
ژباړه: الله تاسو ته امر کوي چې امانتونه خپلو خاوندانو ته وسپارئ، او چې د خلکو ترمنځ پرېکړه کوئ په عدالت پرېکړه وکړئ.
عدالت او ټولنیز پالیسۍ
عمر رضي الله عنه عدالت ته سخته ژمنتیا درلوده.
“وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَىٰ أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَىٰ” (المائدة 8)
ژباړه: د یو قوم د دښمنۍ له کبله دې تاسې له عدله نه واوړي؛ عدالت وکړئ، ځکه عدالت تقوا ته ډېر نږدې دی.
- د “عام الرمادة” د کال په لوږه کې یې د غلې زېرمې خلاصې کړې، له خلکو سره مستقیمه مرسته یې وکړه او د ضرورت له امله یې د غلا حد نه پلی کاوه.
- د غیرمسلمانو حقونه یې خوندي کړل، تړونونه یې مراعاتول او له ظلم یې منع کول.
- د والیانو او چارواکو د شتمنیو تفتیش او د خلکو د شکایت اورېدلو لپاره منظم ترتیب.
عبادت، زهد او د خلکو خدمت
عمر رضي الله عنه ساده ژوند درلود، د شپې به یې د ښار احوال اخېست، له بېوزلو سره به یې مرسته کوله او د ځان لپاره یې امتیاز نه غوښت. عبادت، د قرآن تلاوت او د مسئولیت وېره یې د شخصیت ژوره برخه وه.
وفات او قبر
عمر رضي الله عنه د 23 هجري کال په فجر لمونځ کې د ابو لؤلوة المجوسي په برید کې ټپي شو او څو ورځو وروسته وفات شو. د عایشه رضي الله عنها په اجازه د رسول الله ﷺ او ابوبکر رضي الله عنه تر څنګ په مدینه منوره، مسجد نبوي کې خاورو ته وسپارل شو. الله دې ترې راضي وي.
له ژوند څخه ۸ لنډ درسونه
- حق ویل جرأت غواړي، خو د امت خیر پکې دی.
- عدالت د دولت ملا ده.
- مشوره د سمو پرېکړو ضامن ده.
- سادهوالی او تقوا تر تش ریا لوړ دي.
- د خلکو حقونه امانت دي.
- قانون پر ځان او نورو یو شان تطبیقېږي.
- بحران کې انعطاف د شریعت له روح سره سمون لري.
- د سپېڅلي هدف لپاره قوي نظم او حساب ورکونه اړین دي.
لنډې پوښتنې او ځوابونه :
س: ولې عمر ته “الفاروق” ویل کېږي؟
ج: ځکه چې د حق او باطل ترمنځ یې ښکاره توپیر کاوه او پرېکنده دریځ یې درلود.
س: د عمر رضي الله عنه خلافت څو کاله و؟
ج: نږدې لس کاله (۱۳–۲۳ هجري).
س: د هغه مهم اداري نوښتونه کوم وو؟
ج: دیوان (معاشي ثبت)، د ولایتونو تنظیم، د قضا او اجرايي قوې بېلول، د هجري تقویم پیل، او د بیت المال شفافه اداره.
س: د عمر رضي الله عنه په اړه کوم صحیح فضیلتونه راغلي؟
ج: “فإن يك في أمتي أحد فعمر” (صحيح البخاري)؛ او “ما لقيك الشيطان سالكًا فجًّا…” (صحيح البخاري). همداراز “اقتدوا باللذين من بعدي: أبي بكر وعمر” (الترمذي – حسن).
س: عمر رضي الله عنه چېرته خښ دی؟
ج: په مدینه منوره، مسجد نبوي کې د رسول الله ﷺ او ابوبکر رضي الله عنه تر څنګ.
سرچینې
- قرآن کریم: الفتح 29؛ آل عمران 159؛ النساء 58؛ المائدة 8.
- احادیث:
- “قد كان يكون في الأمم قبلكم محدثون…” — صحيح البخاري.
- “ما لقيك الشيطان سالكًا فجًّا…” — صحيح البخاري.
- “اقتدوا باللذين من بعدي: أبي بكر وعمر.” — سنن الترمذي، حديث حسن.
- “أشدهم في أمر الله عمر.” — سنن الترمذي، حديث حسن.
- سیرت او تاریخ: البدایة والنهایة، سیر أعلام النبلاء، تاریخ طبري (د تفصیلي پېښو لپاره).
