د اهل سنت والجماعت په څلورو لویو فقهي مذاهبو کې، شافعي مذهب یو له هغو سترو فقهي ښوونځیو څخه دی چې په ټوله اسلامي نړۍ کې میلیونونه پیروان لري. دا مذهب د اسلام د یوه ستر او نابغه امام، حضرت محمد بن ادریس شافعي رحمه الله، د اجتهاد او علمي هڅو پایله ده. شافعي مذهب د قرآن او سنتو د پوهېدو لپاره یوه منظمه او اصولي تګلاره وړاندې کوي.

راځئ چې د شافعي مذهب بنسټګر، د هغه د فقهې اصول، ځانګړتیاوې او په اسلامي نړۍ کې د هغه د خپرېدو په اړه په تفصیل سره وغږېږو.

د امام شافعي رحمه الله لنډه پېژندنه

امام ابو عبدالله محمد بن ادریس شافعي رحمه الله په ۱۵۰ هجري قمري کال (۷۶۷ میلادي) د فلسطین په غزه ښار کې وزېږېد. هغه د قریشو له قبیلې څخه و او نسب یې د رسول الله صلی الله علیه وسلم له نیکه عبدالمطلب سره یوځای کېږي. په ماشومتوب کې یې پلار له لاسه ورکړ او مور یې مکې مکرمې ته بوت.

امام شافعي په ډېر کم عمر کې قرآن کریم حفظ کړ او د لغت، شعر او حدیثو په علومو کې یې ځانګړی مهارت ترلاسه کړ. هغه د خپل وخت له لویو امامانو لکه د مدینې له امام مالک بن انس او د عراق له عالمانو څخه زده کړې وکړې. د هغه تر ټولو مشهور شاګرد امام احمد بن حنبل رحمه الله و. امام شافعي په ۲۰۴ هجري قمري کال (۸۲۰ میلادي) د مصر په قاهره ښار کې وفات شو.

د شافعي مذهب بنسټیز اصول (اصول الفقه)

امام شافعي رحمه الله لومړنی عالم ګڼل کېږي چې د “اصول الفقه” علم یې په منظم ډول تدوین او په خپل مشهور کتاب “الرسالة” کې یې ولیکه. دا علم د هغو قوانینو او قواعدو مجموعه ده چې له مخې یې له قرآن او سنتو څخه شرعي احکام را ایستل کېږي. د شافعي مذهب بنسټیز اصول په لاندې ترتیب ولاړ دي:

1. قرآن کریم: د شریعت لومړنۍ او تر ټولو معتبره سرچینه.
2. سنت نبوي: د رسول الله صلی الله علیه وسلم اقوال، افعال او تقریرات. امام شافعي سنتو ته ډېر زیات اهمیت ورکاوه او د حدیثو په منلو کې یې ډېر ټینګار کاوه. د هغه مشهوره خبره ده:
   «إذا صح الحديث فهو مذهبي»
   ژباړه: کله چې یو حدیث صحیح ثابت شي، همغه زما مذهب دی.
3. اجماع: پر یوې شرعي مسئلې د ټولو مسلمانو مجتهدینو اتفاق.
4. قیاس: کله چې په یوه نوي مسئله کې په پورتنیو دریو سرچینو کې حکم نه وي، نو هغه له یوې داسې مسئلې سره پرتله کول چې حکم یې موجود وي او دواړه یو مشترک علت ولري.

د شافعي مذهب ځانګړتیاوې

شافعي مذهب ځینې ځانګړتیاوې لري چې هغه له نورو مذاهبو څخه یو څه بېلوي:

• منځنۍ لار: شافعي مذهب د “اهل الرأي” (لکه حنفي مذهب چې په قیاس او عقلي استدلال یې ډېر ټینګار کاوه) او “اهل الحدیث” (چې یوازې په ظاهري نصوصو یې اکتفا کوله) ترمنځ یوه معتدله او منځنۍ لار ګڼل کېږي.
• د اصولو تدوین: لکه څنګه چې مخکې یادونه وشوه، امام شافعي لومړنی کس و چې د اجتهاد لپاره یې روښانه او منظم اصول وضع کړل، چې دې کار فقهې ته یو علمي او منظم چوکاټ ورکړ.
• زاړه او نوي اقوال (القول القديم والجديد): امام شافعي لومړی په عراق کې اوسېده او هلته یې د خپلې پوهې او اجتهاد له مخې ځینې فقهي نظریات وړاندې کړل چې د “زاړه قول” (القول القديم) په نوم یادېږي. وروسته کله چې مصر ته ولاړ، هلته یې له نویو دلایلو او شرایطو سره سم په خپلو ځینو نظریاتو کې بدلون راوست چې دا بیا د “نوي قول” (القول الجديد) په نوم یادېږي. اوسمهال په شافعي مذهب کې عمل په نوي قول باندې دی.

د شافعي مذهب مشهور کتابونه او خپرېدل

د شافعي مذهب تر ټولو مهم او بنسټیز کتابونه پخپله د امام شافعي رحمه الله لیکلي دي چې عبارت دي له:

• “الرسالة”: د اصول الفقه په اړه لومړنی او بنسټیز کتاب دی.
• “الأمّ”: د فقهې یو لوی او جامع کتاب دی چې د شافعي مذهب فقهي نظریات او احکام پکې راټول شوي دي.

شافعي مذهب د اسلامي نړۍ په ډېرو برخو کې خپور شوی دی. نن ورځ د دې مذهب ډېری پیروان په مصر، اندونیزیا، مالیزیا، سومالیا، یمن، کردستان، سوریه، فلسطین او د ختیځې افریقا په هېوادونو کې ژوند کوي.