د پیغمبرانو، انبیاوو او رسولانو شمېر: د قرآن او حدیث له نظره
پر پیغمبرانو ایمان لرل د اسلام د ایمان له شپږو رکنونو څخه یو مهم رکن دی. الله تعالی د بشریت د لارښوونې لپاره په بېلابېلو زمانو او قومونو کې خپل استازي رالېږلي ترڅو خلک د یوه الله عبادت ته راوبولي او له ګمراهۍ څخه یې وژغوري. خو یوه عامه پوښتنه چې ډېری وخت د خلکو په ذهنونو کې پیدا کېږي، دا ده چې د دغو پیغمبرانو او رسولانو کره شمېر څو دی؟
د دې پوښتنې د ځواب لپاره باید موږ د اسلام دوو بنسټیزو سرچینو، یعنې قرآن کریم او نبوي احادیثو ته مراجعه وکړو. خو مخکې له دې چې د شمېر په اړه وغږېږو، لومړی باید د “نبي” او “رسول” ترمنځ توپیر وپېژنو.
د نبي او رسول ترمنځ توپیر
په اسلامي اصطلاح کې د نبي او رسول ترمنځ یو نازک توپیر شتون لري:
- نبي : هغه څوک دی چې الله تعالی ورته وحیې کوي، خو دا شرط نه وي چې نوی شریعت (قانون) راوړي، بلکې ډېری وخت د خپل وخت د رسول د شریعت پیروي او تبلیغ کوي.
- رسول : هغه څوک دی چې الله تعالی ورته وحیې وکړي او د یو نوي شریعت یا ځانګړي پیغام د رسولو امر ورته وشي.
په لنډه توګه ویلی شو چې هر رسول نبي دی، خو هر نبي رسول نه دی. رسول یو عام او نبي یو خاص مفهوم لري.
قرآن کریم او د پیغمبرانو شمېر
قرآن کریم د پیغمبرانو او رسولانو کره شمېر نه دی ښودلی. خو الله تعالی په قرآن کې په واضح ډول ویلي چې ځینې پیغمبران یې یاد کړي او د ځینو نورو یادونه یې نه ده کړې. دا پخپله دې خبرې ته اشاره ده چې د هغوی شمېر یوازې په هغو پورې محدود نه دی چې موږ یې پېژنو.
الله تعالی فرمایي:
«وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًا مِّن قَبْلِكَ مِنْهُم مَّن قَصَصْنَا عَلَيْكَ وَمِنْهُم مَّن لَّمْ نَقْصُصْ عَلَيْكَ…» (سورة غافر: ۷۸)
ژباړه: او یقیناً موږ له تا څخه مخکې (ډېر) رسولان لېږلي دي، له هغوی څخه ځینې داسې دي چې کیسې یې موږ تاته بیان کړې دي او ځینې داسې دي چې کیسې یې موږ تاته نه دي بیان کړې…
قرآن کریم په ټولیزه توګه د ۲۵ پیغمبرانو او رسولانو نومونه یاد کړي دي چې عبارت دي له:
آدم، ادریس، نوح، هود، صالح، ابراهیم، لوط، اسماعیل، اسحاق، یعقوب، یوسف، شعیب، ایوب، ذوالکفل، موسی، هارون، داود، سلیمان، الیاس، الیسع، یونس، زکریا، یحیی، عیسی او محمد (علیهم الصلاة والسلام).
نبوي احادیث او د پیغمبرانو شمېر
په ځینو احادیثو کې د پیغمبرانو شمېر ته اشاره شوې ده. یو مشهور روایت چې له صحابي حضرت ابوذر غفاري رضي الله عنه څخه نقل شوی، په لاندې ډول دی:
هغه له رسول الله ﷺ څخه پوښتنه وکړه: “اې د الله رسوله! د پیغمبرانو شمېر څو دی؟”
رسول الله ﷺ ورته وفرمایل: “یو لک او څلور ویشت زره (۱،۲۴،۰۰۰) دي، چې له هغوی څخه درې سوه او دیارلس (۳۱۳) رسولان دي.” (دا روایت په مسند احمد، صحیح ابن حبان او نورو کې راغلی)
مهمه یادونه: که څه هم دا حدیث په ځینو کتابونو کې راغلی، خو د حدیث پوهانو ترمنځ د دغه حدیث پر صحت او ضعف باندې بحث شتون لري. ځینو علماوو دا حدیث صحیح یا حسن بللی، خو ځینو نورو بیا ضعیف ګڼلی دی. له همدې امله، پر دغه شمېر په قطعي توګه باور کول ضروري نه دي.
صحیح اسلامي دریځ څه دی؟
د پورتنیو دلایلو په رڼا کې، د یو مسلمان لپاره صحیح او غوره دریځ دا دی:
- پر نومول شوو پیغمبرانو ایمان: پر هغو ۲۵ پیغمبرانو چې نومونه یې په قرآن کریم کې ذکر شوي، په تفصیل سره ایمان لرل ضروري دي.
- پر ټولو پیغمبرانو اجمالي ایمان: پر ټولو هغو پیغمبرانو او رسولانو چې الله تعالی رالېږلي، که موږ یې نومونه پېژنو او که نه، په اجمالي ډول ایمان لرل فرض دي. موږ باید باور ولرو چې الله تعالی بې شمېره پیغمبران رالېږلي او موږ د هېڅ یوه ترمنځ توپیر نه کوو.
الله تعالی په قرآن کریم کې د مؤمنانو صفت داسې بیانوي:
«…كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِّن رُّسُلِهِ…» (سورة البقرة: ۲۸۵)
ژباړه: …ټولو په الله، د هغه په پرښتو، د هغه په کتابونو او د هغه په رسولانو ایمان راوړی. (او وايي) موږ د هغه له رسولانو څخه د هېڅ یوه ترمنځ توپیر نه کوو…
په دې اړه په کره شمېر ټینګار کول یا په دې اړه ډېر بحث کول ځکه مناسب نه دي چې کېدای شي انسان په خطا کې واقع شي؛ یا د یوه رښتیني پیغمبر له منلو انکار وکړي، یا داسې څوک پیغمبر وبولي چې په حقیقت کې پیغمبر نه وي
