حکم وارزش صله رحم در اسلام
آيات و احاديثي زيادي در مورد صله رحم آمده است که همه بيانگر واجب بودن اين پيوند بوده, مرتبة از مراتب ايمان محسوب شده است.
خداوند متعال ميفرمايد: وَاعْبُدُواْ اللّهَ وَلاَ تُشْرِكُواْ بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالجَنبِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ إِنَّ اللّهَ لاَ يُحِبُّ مَن كَانَ مُخْتَالاً فَخُورًا
ترجمه: «تنها خداوند را عبادت کنيد و هيچ چيزي را شريک او مکنيد، و نيکي کنيد به پدر و مادر، خويشاوندان، يتيمان، درماندگان و بيچارگان، همسايگان خويشاوند و همسايگان بيگانه، همراهان، مسافران و بنده گان و کنيزان، بيگمان خداوند کسي را دوست نميدارد که خود خواه و خود ستا باشد».
چنانکه خداوند متعال ميفرمايد: إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ وَإِيتَاء ذِي الْقُرْبَى وَيَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاء وَالْمُنكَرِ وَالْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ( ).
ترجمه: «خداوند به انصاف و نيکوگاري و نيز بخشش به خويشاوندان دستور ميدهد و از ارتکاب گناهان بزرگ و انجام کارهاي نا شايسته و تجاوز و ستمگري نهي ميکند، و خداوند اندرز ميدهد تا اينکه پند گيريد».
همچنان خداوند متعال ميفرمايد: وَقَضَى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلاً كَرِيمًا وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا رَّبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَا فِي نُفُوسِكُمْ إِن تَكُونُواْ صَالِحِينَ فَإِنَّهُ كَانَ لِلأَوَّابِينَ غَفُورًا وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلاَ تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا ( ).
ترجمه: «اي انسان- پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستيد و به پدر و مادر نيکي کنيد. هرگاه يکي از آن دو، و يا هر دوي ايشان نزد تو به سن پيري برسند ( کمترين اهانتي همچون) أف به آنان مگو! و بر سر ايشان فرياد مزن و به نرمي و با سخنان محترمانه با آنان سخن بگو. وبال تواضع و مهرباني را برايشان فرود آور و بگو: پروردگارا! به ايشان مرحمت فرما, همانگونه که آنان در کوچکي مرا تربيت و بزرگ نمودند. پروردگار تان آگاه تر بدان چيزهاي است که در ضمير تان ميگذرد, اگر افراد شايسته اي باشيد پس هرآئينه وي هست رجوع کنندگان را آمرزنده, و به خويشاوندان حق آن را بده و به درويش و راه گذر- وا مانده- بپرداز و به هيچ وجه اصراف مکن).
و در جاي ديگري خداوند متعال ميفرمايد: فَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ ذَلِكَ خَيْرٌ لِّلَّذِينَ يُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ وَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ( ).
«پس حق نزديکان- که نيکويي و صله رحم با آنان است- و حق مستمندان و واماندگان در راه را بده. اين براي کساني که ذات خدا را ميجوند بهتر است و آنان قطعا رستگار اند».
اما احاديثي که دلالت صريح بر واجب بودن صلة رحم ميکند قرار ذيل است:
1- از جبير بن مطعم رضي الله عنه روايت است که حضرت پيامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «برنده و قطع کننده به بهشت داخل نميگردد» ( ). يعني قطع کننده صلة رحم.
از حديث فوق واضح ميگردد که همچو جزاي بزرگ جز در ترک واجب و يا ارتکاب حرام, در چيزي ديگري نيست.
2- از ابو هريره رضي الله عنه روايت است که حضرت پيغمبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «چون خداوند مخلوقات را بطور کامل آفريد, رحم برخاسته گفت: اين مقام کسي است که از قطع رحم به تو پناه آورد. خداوند فرمود: بلي آيا راضي نميشوي که بپيوندم با کسي که به تو می پيوندد و بگسلم با کسي که از تو ميگسلد و مي برد؟ رحم گفت: آري. فرمود: پس براي تو محق است». سپس رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «هرگاه ميخواهيد بخوانيد (يعني آيه مبارکه را) فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِن تَوَلَّيْتُمْ أَن تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَتُقَطِّعُوا أَرْحَامَكُمْ أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَأَعْمَى أَبْصَارَهُم» ( ).
«آيا اگر رو گردان شويد, جز اين انتظار داريد که در زمين فساد کنيد و پيوند خويشاوندي ميان خويش را بگسليد؟ آنان کساني اند که خداوند ايشانرا نفرين و از رحمت خويش به دور داشته است لذا گوشهايشان را کر و چشمان شانرا کور کرده است».
3- و در روايت بخاري آمده که خداوند جل جلاله فرمود: «کسي که به تو (يعني رحم) ميپيوندد, با او ميپيوندم و از کسي که با تو ببرد از او مي برم و ميگسلم».
4- از عبدالله بن عمرو رضي الله عنهما روايت است که آنحضرت صلی الله علیه وسلم فرمود: «صرف “پيوسته داشتن” پيوند قرابت کافي نيست, بلکه پيوند دهندة حقيقي کسي است که چون پيوند قرابتش قطع گردد آنرا پيوسته بدارد» ( ).
5- از عايشه رضي الله عنها روايت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «رحم (خويشاوندي) بر عرش معلق و آويزان بوده و ميگويد: آنکه مرا پيوسته دارد خدا او را پيوسته دارد و آنکه مرا قطع ميکند خدا او را قطع ميکند» ( ).
6- چنانکه آنحضرت صلی الله علیه وسلم فرموده اند: «از خدا بترسيد و صلة رحم هاي تانرا پيوسته داريد»( ).
امام قرطبي در مورد صله رحم چنين ميفرمايد: «همة ملت اسلام بر واجب بودن صلة رحم و حرام بودن بريدن آن اتفاق دارند, چنانکه از پيغمبر خدا صلی الله علیه وسلم روايت است, هنگاميکه اسماء از آنحضرت پرسيد که آيا با مادرم بپيوندم؟ فرمودند: (آري با مادرت بپيوند) در حاليکه مادرش کافر بود ولي آنحضرت صلی الله علیه وسلم بخاطر تأکيد و ضرور بودن صله رحم وي را از پيوستن با مادر مشرکش منع نکرد».
گردآورنده :قريب الله مطيع
